ରକ୍ତମଗ୍ନା ରିଞ୍ଜୋଡି (୧)

ପାହାଡ ତୀଖଛୁଇଁ, ଘୁମେଁଇ ପଡିଥିବା
ନେଳି ନେଳିଆ,
ଆଞ୍ଜୁଳାଏ ଆକାଶସାରା
କିଏ, କେଜାଣି ଓଜାଡି, ଦେଇଛି
ମିଞ୍ଜିମିଞ୍ଜିଆ ଚାଙ୍ଗୁଡିଭର୍ତ୍ତି ତାରା ଫୁଲ,
ଅନ୍ଧାର ସିନ୍ଥିରେ ଗାଢକଳା
ଲେସିଦେଇଛି, ପଥର ସନ୍ଧିରେ
ଲୁଚିଥିବା, ସୁରୂଜ ପିଠିଆ ଅଣଲେଉଟା ଛଇଳି ଛାଇ
ହାଇ ଅଳସ, ମାରି ଢୁଳେଇ ପଡୁଛନ୍ତି
ଜଙ୍ଗଲଯାକର ଥକ୍କାହରା
ମାଟି, ପାଣି, ପବନ, ଗଛବୃଛ
ଡଙ୍ଗର ରାଜ୍ୟର ଆକାଶମୁହାଁ
ଅଗଣାସାରା, ଝୁଲୁଛନ୍ତି
ତୋଫାତୋଫା ରୁପାରଙ୍ଗି
କଷି କଷି ଜହ୍ନ ଆଲୁଅର ଆୟୁଷ।

କଳା ଢାଉଁଷିଆ ଅନ୍ଧାରରେ
ଘୋଡେଇ ହେଉଛି,
ପାହାଡ ଖୋପରେ, ଖାପେଇ ହୋଇଥିବା
ଥାକଥାକିଆ ପଥୁରିଆ ପରଜା ବସ୍ତି,
ମଝିଦାଣ୍ଡର ରଙ୍ଗନିପାକନା(୨) ଚକଡାରେ,
ଚକାପାରି ବସିଛନ୍ତି, ଗାଁ’ଟା ଯାକର ପଥୁରିଆ ମଣିଷ
ମୁଚୁକିମାରି ହସୁଛି, ସଞ୍ଜଉଁଉଷା ସୁଆଁ ଭଜା
ମହମହ, ଗହ ଗହରେ ଗହକୁଛି
କୁରେଇଁ ଫୁଲରେ ଗୁନ୍ଥା ପେନ୍ଥା ‘ଧାଙ୍ଗଡିବସା’(୩)
ଫିରି କୁଡିଆ ମୁଣ୍ଡିଆ ଉପରେ ହସୁଛି
ଧୋବଧାଉଲିଆ ଧାଙ୍ଗଡି ରସିଆ ଜୁଆନ ଜହ୍ନ।
ମେଳି ବାନ୍ଧୁଥିଲେ ଧାଙ୍ଗଡିମନ୍ଦା(୪),
ଦିନଯାକର ହାଡଭଙ୍ଗା ଖଟଣି ପରେ
ଧାପେ ସୁଖ ପସରାରେ ସୁଖ
ଅଣ୍ଡାଳୁଥିଲେ, ଗାଁ’ଟା ଯାକର କଷି କୁଆଁରୀ
ଢେମସାଡଗାଣିରେ(୫) ପାଦ ଛନ୍ଦୁଥିଲେ
ପାହାଡ଼ୀ କନ୍ୟା,
ଢୋଲ, ଢାମ୍ପ ଓ ପାଦପଏଁରିରେ
ନାଚୁଥିଲେ, ସମଗ୍ର ଡଙ୍ଗର ପାହାଡ
ଦୁଃଖ ସୁଖ ସେନେହ ସରଧାରେ
ପେଟ ପୂରିଯାଏ ଏ ଅବହେଳିତ ମାଟିର !

ଏଇଠି ଗାଇବାକୁ ହୁଏ
ଲାଞ୍ଛିତ, ବଞ୍ଚିତ ଜନଗଣମନର
ରକ୍ତମଗ୍ନା ରିଞ୍ଜୋଡି।
ଏଇଠି! ଅପହରଣ ହୁଏ
ଭେଣ୍ଡା ଭେଣ୍ଡା ଅବଦମିତ ସ୍ୱର।
ବାଛି ବାଛି ତୁଣ୍ଡି ବନ୍ଧାଯାଏ,
ତୁଣ୍ଡ ଖୋଲୁଥିବା ମୁଣ୍ଡିଆଳକୁ।
ଏବେ ଏବେ; ଆମ ଲାଗି ଲଢୁଥିବା
ଗାଁ ନାଇକର ଅପହୃତ, ଚର୍ଚ୍ଚିତ ଖବର,
ଚହଳ ପଡିଛି, ସମଗ୍ର ଡଙ୍ଗର ରାଜ୍ୟରେ।

(୧) କନ୍ଧ ଆଦିବାସୀଙ୍କ ସଙ୍ଗୀତ (୨) ଗାଁ ମୁଣ୍ଡରେ ଥିବା ପଥର ଚଟାଣ (୩) ରାତ୍ରିକାଳରେ ଅବିବାହିତା ଆଦିବାସୀ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଯୁବତୀମାନଙ୍କ ରହିବା ପାଇଁ ନିର୍ମିତ ଘର (୪) ହାତ ଓ ଅଣ୍ଟା ଧରାଧରି ହୋଇ ନୃତ୍ୟରତ ଧାଙ୍ଗଡିଙ୍କ ସମଷ୍ଟି (୫) ଆଦିବାସୀଙ୍କ ଏକପ୍ରକାର ନୃତ୍ୟ।