ଏଠାରେ ଗଳ୍ପର କଥା ଆଲୋଚନା କରିବା ବେଳେ ଆମେ କେବଳ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର କଥା କହୁନାହୁଁ। ଏଥିରେ ମଧ୍ୟ ସାମିଲ୍ ଅଛି ଅଣୁଗଳ୍ପଠାରୁ ନେଇ ଉପନ୍ୟାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କଥାସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ। ଆଉ ପାଦେ ଆଗକୁ ଯାଇ ଆମେ କବିତାକୁ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିପାରୁ। ପାଠକମାନଙ୍କର ମନେଥିବ ଯେ ପ୍ରାୟ ତିନି ବର୍ଷ ତଳେ ସୁପରିଚିତ ସାହିତ୍ୟିକ ଦାଶ ବେନହୁର ଆମ ପତ୍ରିକା ସହିତ ଏକ ସାକ୍ଷାତକାରରେ କହିଥିଲେ, “କବିତା ବି ହେଉଛି ଏକ ଫିକ୍ସନ; ଯେ କୌଣସି ଧରଣର କବିତାର କଥା କହନ୍ତୁ, ତା ଭିତରେ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ କାହାଣୀଟିଏ ଅଛି।” ଏହା ତ ଭିନ୍ନ ଏକ ସ୍ତରର କଥା। ତେବେ ଆମେ ଜାଣୁ ଯେ, ସେ ଅଣୁଗଳ୍ପ ହେଉ, କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ ହେଉ, ଅବା ଉପନ୍ୟାସ – ଇଂରାଜୀରେ ଏ ସମସ୍ତ ରକମର କଥାସାହିତ୍ୟକୁ ଗୋଟିଏ ବର୍ଗରେ ହିଁ ରଖାଯାଏ; ତାହା ହେଲା ଫିକ୍ସନ୍‌, ଯାହାର ଆଭିଧାନିକ ଅର୍ଥ କଳ୍ପନା।
ତେବେ ଆମେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁଛୁ ଯେ ଏବେ ଆମ ଭାଷାରେ ଲେଖାଯାଉଥିବା କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗଳ୍ପ ବା ଉପନ୍ୟାସରେ ଏହି କଳ୍ପନାର ଉପାଦାନ ଅଦୃଶ୍ୟ ହେବାରେ ଲାଗିଛି। ଏହାର ହେତୁ ହେଲା, ଲେଖକ ଓ ଲେଖିକାମାନେ ନିଜର ଜୀବନରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରୁଥିବା ବାସ୍ତବ ଅନୁଭୂତିଗୁଡ଼ିକୁ ଗଳ୍ପର ନାମ ଦେଇ ଯଥାବତ୍ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଦେଉଛନ୍ତି। ଅର୍ଥାତ୍‌, ବେଳେ ବେଳେ ଗଳ୍ପଟିଏ ପଢ଼ିଲେ ମନେହେଉଛି ଯେମିତି ସେହି ଘଟଣାଟି ଲେଖକଙ୍କ ଜୀବନରେ କିମ୍ବା ସମାଜରେ କେଉଁଠି ବାସ୍ତବରେ ଘଟିଛି। ଏପରିକି କଥାବସ୍ତୁରେ ଏଭଳି ଘଟଣାର ସ୍ଥାନ, କାଳ ଓ ପାତ୍ରରେ ଆବଶ୍ୟକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ନିଜ ରଚନାକୁ କାଳ୍ପନିକ ସାହିତ୍ୟର ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ଆଣିବାକୁ ରଚନାକାରମାନେ ଯତ୍ନବାନ ହେଉନାହାନ୍ତି। ଫଳରେ ଗଳ୍ପଗୁଡ଼ିକରେ ଫିକ୍ସନ୍ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆମେ ପାଉଛୁ ସାମ୍ବାଦିକତା ସୁଲଭ ଏକ ରିପୋର୍ଟିଂ ମାତ୍ର।
କଥାସାହିତ୍ୟରେ ଆତ୍ମଜୀବନୀମୂଳକ ତତ୍ତ୍ୱ କିଛିମାତ୍ରାରେ ରହିବା ତ ସ୍ୱାଭାବିକ କଥା। କିନ୍ତୁ ବିଡ଼ମ୍ବନା ହେଲା ଯେ ଆଜିକାଲି ନୂଆ ପିଢ଼ିର କେତେକ ଲେଖକ ଗଳ୍ପ ନାମରେ ନିଜର ଆତ୍ମଜୀବନୀର କିଛି ଭାଗ ସିଧାସଳଖ ପରିବେଷଣ କରିଦେଉଛନ୍ତି। ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସାହିତ୍ୟରେ ପାତ୍ର (କାରାକ୍ଟର), କଥାବସ୍ତୁ (ପ୍ଲଟ), ଭାବ (ଥିମ୍‌), ସ୍ଥାନ (ସେଟିଂ) ଓ… >ଆଗକୁ ପଢନ୍ତୁ >