ସରକାରଙ୍କ ବିଚିତ୍ର ନୀତି: ସାହିତ୍ୟ ଛିଡ଼ୁଛି – ପୁସ୍ତକମେଳା ବଢ଼ୁଛି
ସାହିତ୍ୟ ଓ ପୁସ୍ତକ ପଠନ ପ୍ରତି ସାଧାରଣରେ ବିମୁଖତା ବଢ଼ିଚାଲିଥିବା ବେଳେ, ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ପୂର୍ବରୁ ହେଉଥିବା ମାଳ ମାଳ ପୁସ୍ତକମେଳା ପରିବର୍ତ୍ତେ ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଏକାଠି କରି ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ସୁସଂହତ ପୁସ୍ତକମେଳା ଆୟୋଜନ କରିବା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ୨୦୧୯ ମସିହାରେ ଗୋଟିଏ ସୁଚିନ୍ତିତ ଉଦ୍ୟମ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ, ଯାହାର ପରିଣାମରେ ୨୦୧୯ରୁ ନେଇ ୨୦୨୩ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ (କେବଳ କରୋନା କାଳ, ୨୦୨୦କୁ ଛାଡ଼ି) ‘ଅକ୍ଷର’ ନାମରେ ଏକ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ପୁସ୍ତକମେଳା ରାଜଧାନୀର ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ପଡ଼ିଆରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଆସୁଥିଲା। ଏ ସବୁଥିରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ବିଭାଗ ମୁଖ୍ୟ ଆୟୋଜକ ଥିଲେ, ଏବଂ ଅନ୍ୟ ତିନୋଟି ପୁସ୍ତକ ମେଳା ଆୟୋଜନକାରୀ ସଂସ୍ଥା, ଯଥା, ରାଜଧାନୀ ପୁସ୍ତକ ମେଳା, ଏକାମ୍ର ପୁସ୍ତକ ମହୋତ୍ସବ କମିଟି ଓ ଭୁବନେଶ୍ବର ପୁସ୍ତକମେଳା କମିଟି ଏଥିରେ ସହଯୋଗୀ ଭାବରେ ସାମିଲ୍ ହୋଇଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଗତବର୍ଷ, ଅର୍ଥାତ୍ ୨୦୨୪ ମସିହାରେ ନୂଆ ସରକାର କ୍ଷମତାକୁ ଆସିବା ପରେ, ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ଓହରିଯାଇ, ଅଣସରକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କୁ ବାଦ ଦେଇ କେବଳ ନିଜର ସରକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଏକ ପୁସ୍ତକ ମେଳା ଆୟୋଜନ କଲେ, ଯାହା ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଚଳିତ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟ ଦୋହରାଯିବ। ଅନୁଭବୀ ବେସରକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କ ସହଯୋଗ ବିନା, ଗତ ବର୍ଷ ସରକାର ଆୟୋଜନ କରିଥିବା ଏହି ପ୍ରଦର୍ଶନୀରେ ପୁସ୍ତକ ଷ୍ଟଲ୍ଗୁଡ଼ିକର ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ଅର୍ଦ୍ଧେକ କମିଯାଇ ୩୦୦କୁ ଖସି ଆସିଥିବାର ଦେଖାଯାଇଥିଲା। ଚଳିତ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟ ଛଅ ବର୍ଷ ପୂର୍ବର ସେହି ସ୍ଥିତିକୁ ଫେରିଯାଇ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଓ ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାମାନେ ପୁଣି ଭାଗ ଭାଗ ହୋଇ ପୁସ୍ତକମେଳା ଆୟୋଜନ କରିବେ। ଫଳରେ ଓଡ଼ିଆ ବହିର ପ୍ରସାର ପଛକେ ଛିଣ୍ଡୁଥାଉ, ପୁସ୍ତକମେଳାର ସଂଖ୍ୟା କିନ୍ତୁ ବଢ଼ି ବଢ଼ି ଚାଲିବ। ଏହି କ୍ରମରେ ଚଳିତ ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ପୁସ୍ତକମେଳାଟି ସହିଦ ନଗର ଦୁର୍ଗାପୂଜା ପଡ଼ିଆରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ ଆସନ୍ତା ନଭେମ୍ବର ୧୪ ତାରିଖଠାରୁ, ଯାହାର ଆୟୋଜକ ହେବେ ରାଜଧାନୀ ପୁସ୍ତକ ମେଳା ଓ ଏକାମ୍ର ପୁସ୍ତକ ମେଳା କମିଟି। ଏହାପରେ ରେଣୁକା ମିଶ୍ରଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ‘କଳିଙ୍ଗ ପୁସ୍ତକ ମେଳା’ ଭୁବନେଶ୍ବରର ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ପଡ଼ିଆରେ ଆରମ୍ଭ ହେବ ନଭେମ୍ବର ୨୧ ତାରିଖରେ। ଏହି ସଂସ୍ଥା ଅବଶ୍ୟ ଏହି ପୁସ୍ତକ ମେଳା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ଆୟୋଜନ କରିଆସୁଛି। ତାହାପରେ ସେହି ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ପଡ଼ିଆରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ନିଜର ପୁସ୍ତକ ମେଳା ଆୟୋଜନ କରିବେ ଡିସେମ୍ବର ୬ରୁ ୧୫ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ। ପୁସ୍ତକର ବଜାର ଓ ବିକ୍ରୟ କମି କମି ଆସୁଥିବା ବେଳେ ପୁଣି ମାଳ ମାଳ ବହି ମେଳାର ସେହି ପୂର୍ବ କାଳକୁ ଫେରିଯାଇ, ସେହି ମେଳାଗୁଡ଼ିକ ଆଶାଜନକ ସଫଳତା ଅର୍ଜନ କରିପାରିବ କି ନାହିଁ, ତାହା ଦେଖିବାକୁ ବାକି ରହିଲା।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୧୩ ସେପ୍ଟେମ୍ବର, ୨୦୨୫)
ଲୋପାମୁଦ୍ରାଙ୍କ ରଚିତ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ସ୍ମୃତିଚାରଣ ‘ଲୋକାପୁଅ ସୁରିଆ’ ଲୋକାର୍ପିତ
ବିଶିଷ୍ଟ ଲେଖିକା ତଥା ସମାଜସେବୀ ଲୋପାମୁଦ୍ରା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ରଚିତ ତାଙ୍କର ପିତା, କଥାସମ୍ରାଟ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଏକ ମାର୍ମିକ ସ୍ମୃତିଚାରଣ ‘ଲୋକାପୁଅ ସୁରିଆ’ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୧ ତାରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଭୁବନେଶ୍ବରର ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ ସଦନରେ ଲୋକାର୍ପିତ ହୋଇଯାଇଛି। ଏହି ଅବସରରେ ମଂଚାସୀନ ଥିଲେ ‘ଆମ ଓଡ଼ିଶା’ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ସୌମ୍ୟରଞ୍ଜନ ପଟ୍ଟନାୟକ, ବିଶିଷ୍ଟ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଓ ଅଭିନେତା ପ୍ରଶାନ୍ତ ନନ୍ଦ, ବିଶିଷ୍ଟ ସାହିତ୍ୟିକ ଦାଶ ବେନହୁର, ପ୍ରାକ୍ତନ ପ୍ରଶାସକ ସଞ୍ଜିବ ଚନ୍ଦ୍ର ହୋତା ଓ ଏସ୍.ଏନ୍.ଏମ୍ ଗ୍ରୁପ୍ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରଦୀପ୍ତ ମହାନ୍ତି।
ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଅତିଥିମାନଙ୍କୁ ସ୍ବାଗତ କରି ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ବି.କେ.ପବ୍ଲିକେଶନ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ବିଜୟ କୁମାର ମହାପାତ୍ର କହିଥିଲେ ଯେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ଓ ହୃଦୟଭରା ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ପୁସ୍ତକ ଉନ୍ମୋଚନ ଉତ୍ସବ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଛି। ଉନ୍ମୋଚିତ ପୁସ୍ତକ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରି ଦାଶ ବେନହୁର କହିଲେ ଯେ ଜଣେ ଝିଅ ନିଜ ବାପାଙ୍କର ଏଭଳି ଜୀବନୀ ଲେଖିବା ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଲଭପ୍ରାୟ। ଏ ବହିର ଗୌରବ ହେଉଛି, ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ଏ ଯାବତ୍ ଅନାଲୋଚିତ ଦିଗ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆଣିବା। ଯାହା ‘ପଥ ଓ ପୃଥିବୀ’ରେ ନାହିଁ, ତାହା ‘ଲୋକାପୁଅ ସୁରିଆ’ରେ ଅଛି। ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ପ୍ରଶାନ୍ତ ନନ୍ଦ ତାଙ୍କର ବାଲ୍ୟଜୀବନରେ ଲୋପାମୁଦ୍ରା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ପରିଚୟ ବିଷୟରେ ଅବତାରଣା କରିଥିଲେ। ସେ ମଧ୍ୟ ମତ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ନିଜ ବାପାଙ୍କ ବିଷୟରେ ଏଭଳି ପୁସ୍ତକ କେବଳ ଜଣେ ଝିଅ ହିଁ ଲେଖିପାରେ। ଏହି ଅବସରରେ ନିଜର ଅଭିମତ ରଖି ପ୍ରଦୀପ୍ତ ମହାନ୍ତି କହିଲେ ଯେ ଲେଖିକା ଲୋପାମୁଦ୍ରା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ରଚନାପ୍ରବଣତାର ଆଭାସ ତାଙ୍କର ପିଲାଦିନୁଁ ମିଳିଥିଲା। ‘ଆମ ଓଡ଼ିଶା’ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ସୌମ୍ୟରଂଜନ ପଟ୍ଟନାୟକ କହିଲେ ଯେ ଏହି ବହିଟିକୁ ପ୍ରକାଶ କରି ବି.କେ ପବ୍ଲିକେଶନ୍ର ବିଜୟ କୁମାର ମହାପାତ୍ର ଏକ ମହତ୍ତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଛନ୍ତି। ସେ କହିଲେ ଯେ ଏହି ବହିକୁ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କର ଜୀବନୀ ବା ଲୋପାମୁଦ୍ରାଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ବୋଲି କୁହାଯାଇ ନ ପାରେ, ଏହା ବରଂ ତାହାଠାରୁ ନିଆରା ଏକ ସୁପାଠ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି। ନିଜର ଲେଖକୀୟ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରି ଲୋପାମୁଦ୍ରା ମହାନ୍ତି କହିଲେ ଗଭୀର ଭାବାବେଗ ଭିତରେ ଏହି ବହିଟି କେମିତି ଯେ ଲେଖି ହୋଇଗଲା ଏକଥା ସେ ବି ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ। ପରିଶେଷରେ ନିଜର ଅଧ୍ୟକ୍ଷୀୟ ଅଭିଭାଷଣରେ ସଞ୍ଜିବ ଚନ୍ଦ୍ର ହୋତା ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଲେଖକୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ବର କେତେକ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ।
କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଟି ମଧୁମିତା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସଂଯୋଜିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଅବସରରେ ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ ସଦନ ସଭାଗାରଟିରେ ପ୍ରବଳ ଜନସମାଗମ ହୋଇଥିଲା, ଏବଂ ଅନେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସେଠାରେ ବସିବାକୁ ସ୍ଥାନ ନ ପାଇ ଠିଆ ହୋଇଥିବାର ମଧ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା। ସଭାସ୍ଥଳରେ ନବପ୍ରକାଶିତ ବହିଟିର ୧୪୦ଟି କପି ବିକ୍ରୟ ହୋଇଥିବାର ଜଣାଯାଇଛି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୧୧ ସେପ୍ଟେମ୍ବର, ୨୦୨୫)
ଓଡ଼ିଶା ଲିଟେରାରୀ ଫେଷ୍ଟିଭାଲ୍ ଉଦ୍ଘାଟନ କଲେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
ନିଉ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ଗୋଷ୍ଠୀ ଦ୍ବାରା ଅୟୋଜିତ ଦୁଇଦିନିଆ ‘ଓଡ଼ିଶା ଲିଟେରାରୀ ଫେଷ୍ଟିଭାଲ୍’ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୬ ତାରିଖ ଦିନ ଭୁବନେଶ୍ବରର ମେ’ ଫେୟାର୍ କନ୍ଭେନ୍ସନ୍ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି। ଏହି ଆଭିଜାତ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ସାହିତ୍ୟ ମହୋତ୍ସବର ଉଦ୍ଘାଟକ ଭାବରେ ଯୋଗ ଦେଇ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମୋହନ ଚରଣ ମାଝୀ କହିଲେ ଯେ ଅତିବଡ଼ି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ଭାଗବତ ଓଡ଼ିଆ ଅସ୍ମିତା ଓ ସ୍ବାଭିମାନକୁ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଜାଗ୍ରତ କରିରଖିଛି। ସେ ମଧ୍ୟ କହିଥିଲେ ଯେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ଜ୍ଞାନଭଣ୍ଡାରର ଭାଷା କରିବା ଦିଗରେ ଚେଷ୍ଟା ଚାଲିଛି। ତେବେ ଏହି ଅଭିଭାଷଣ ବେଳେ ସେ ନିଜର ସ୍ବତଃସ୍ଫୂର୍ତ୍ତ ବକ୍ତବ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଏକ ଲିଖିତ ଅଭିଭାଷଣ ପାଠ କରୁଥିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ଦର୍ଶକଙ୍କ ପାଇଁ ବିଶେଷ ରୋଚକ ହୋଇପାରି ନ ଥିଲା। ଏହି ଅବସରରେ ଆୟୋଜକଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଅପଲୋଡ୍ ହୋଇଥିବା ଏକ ଭିଡିଓରେ କେତେକ ଦର୍ଶକ ସଭାରେ ବସି ହାଇମାରୁଥିବାର ଦେଖାଯାଇଥିଲା। ଏହାପରେ ‘ଦି ନିଉ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍’ର ସମ୍ପାଦନା ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ପ୍ରଭୁ ଚାଓ୍ବଲାଙ୍କ ସହିତ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର କଥୋପକଥନ କିନ୍ତୁ ଅତି ଜୀବନ୍ତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ବାର୍ତ୍ତାଳାପରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷୟ ମଧ୍ୟରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ମାଝୀ ରାଜନୀତିରେ ତାଙ୍କର ଆଦ୍ୟ ପଦପାଦର କେତେକ ଦିଗ ବିଷୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟୀକରଣ ରଖିଥିଲେ। ତେବେ ଏହି କଥୋପକଥନ ମୁଖ୍ୟତଃ ରାଜନୀତି ଓ ରାଜ୍ୟର ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରିତ ଥିଲା; ଏବଂ ଏହା ମଧ୍ୟକୁ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରସଙ୍ଗ ଆସିପାରି ନ ଥିଲା। ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାରେ ନିଜର ଭାବନା ବ୍ୟକ୍ତ କରିବାରେ ଅନଭ୍ୟସ୍ତତା କାରଣରୁ ଏହି କଥୋପକଥନ ବେଳେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ଝୁଣ୍ଟିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଶେଷରେ ଉଦ୍ଘୋଷିକା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ବଙ୍ଗଳା ଭାଷାରେ ‘ଧୋନ୍ନୋବାଦ୍’ ଜଣାଇଥିଲେ, ଯଦିଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଆରମ୍ଭରେ ସେ ଓଡ଼ିଆରେ କହିଥିବା ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ଦକ୍ଷତା ଥିବାର ଜଣାପଡୁଥିଲା।
ଏହା ସାହିତ୍ୟ ମହୋତ୍ସବର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅଧିବେଶନଗୁଡ଼ିକରେ ବିଶିଷ୍ଟ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଅଭିନେତା, ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଓ ଲେଖକ ଅମୋଲ ପାଲେକର୍ ‘କଳା ଦୁନିଆରେ ପ୍ରେମ, ଜୀବନ ଓ ସାହିତ୍ୟ’ ବିଷୟରେ ଆୟୋଜିତ ଏକ ବାର୍ତ୍ତାଳାପରେ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ। ପ୍ରଥମ ଦିବସର ଅନ୍ୟ ଅଧିବେଶନଗୁଡିକରେ ସୁଲେଖିକା କେ.ଆର୍.ମୀରା, ଅନୁବାଦିକା ରକ୍ଷାନନ୍ଦ ଜଲିଲ୍ ଓ ସାହିତ୍ୟିକ ଆଶ୍ଵିନ ସଂଘୀ ପ୍ରମୁଖ ଭାଗ ନେବାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ରହିଛି। ଏହି ମହୋତ୍ସବରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ସମ୍ପର୍କୀୟ ଏକମାତ୍ର ଅଧିବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ ଅପରାହ୍ଣରେ, ଯେଉଁଥିରେ ‘ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ନାରୀ’ ବିଷୟକ ଏକ ଆଲୋଚନାରେ ଭାଗ ନେବେ ଚିରଶ୍ରୀ ଇନ୍ଦ୍ରସିଂ, ହିରଣ୍ମୟୀ ମିଶ୍ର ଓ ସୁଚେତା ମିଶ୍ର ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଟିର ପରିଚାଳନା କରିବେ ଶୁଭଶ୍ରୀ ଲେଙ୍କା।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୬ ସେପ୍ଟେମ୍ବର, ୨୦୨୫)
ସୁଚରିତା ପତ୍ରିକାର ବିନ୍ଧାଣି ତଥା ସୁଲେଖକ ହରିହର ପଣ୍ଡାଙ୍କର ଦେହାବସାନ
ସୁସାହିତ୍ଯିକ, ପ୍ରଶାସକ, ଅଧ୍ୟାପକ ତଥା ଅତୀତର ସୁବିଖ୍ୟାତ ପତ୍ରିକା ‘ସୁଚରିତା’ର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରେରଣାସ୍ରୋତ ହରିହର ପଣ୍ଡାଙ୍କର ଅଗଷ୍ଟ ୨୭ ତାରିଖ ଦିନ ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ଦେହାବସାନ ଘଟିଛି। ମୃତ୍ୟୁ ବେଳକୁ ତା’ଙ୍କୁ ୯୩ ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିଲା।
ନିଜର ଧର୍ମପତ୍ନୀ ସ୍ବର୍ଗତ ଶକୁନ୍ତଳା ପଣ୍ଡାଙ୍କ ସମ୍ପାଦକତ୍ବରେ ‘ସୁଚରିତା’ ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ କରି ସେ ଗୋଟିଏ ସମୟରେ ଏହାକୁ ଓଡ଼ିଆ ସାରସ୍ବତ ଜଗତର ଶୀର୍ଷକୁ ନେଇ ପାରିଥିଲେ। ସେ ଓ.ଏ.ଏସ୍ରେ ଯୋଗଦେଇ ନିଜର ଚାକିରି ଜୀବନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ପରେ ସେଥିରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇ ନିଜର ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ କରିବା ସହ ଆଇନ କଲେଜରେ ଅଧ୍ୟାପନା କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ପୁତ୍ର, ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରଦୂତ ସଞ୍ଜୟ ପଣ୍ଡା, କନ୍ୟା, ସୁଲେଖିକା ସୁସ୍ମିତା ବାଗ୍ଚି ଓ ଜ୍ବାଇଁ, ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶାସକ ଓ ଉଦ୍ୟୋଗପତି ସୁବ୍ରତ ବାଗ୍ଚି ମଧ୍ୟ ନିଜ ନିଜ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୁପ୍ରତିଷ୍ଠିତ।
ସ୍ବର୍ଗତ ପଣ୍ଡା ନିଜର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ବ୍ୟତୀତ ଅନେକ ଉପନ୍ୟାସ ଓ ପ୍ରବନ୍ଧ ସଂକଳନ ମଧ୍ୟ ଲେଖିଯାଇଛନ୍ତି। ତାଙ୍କର ସୁପରିଚିତ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକର ମଧ୍ୟରେ ‘ଗୋଧୂଳି’, ‘ସପ୍ତର୍ଷି’, ତଥା ‘ଅଥ ହୟଗ୍ରୀବୋପାଖ୍ଯାନମ୍’ ପ୍ରମୁଖ ଅନ୍ୟତମ। ସେ ଉଭୟ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଲେଖୁଥିଲେ। ତାଙ୍କର କେତେକ ପୁସ୍ତକ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ମଧ୍ୟ ଅନୂଦିତ ହୋଇଛି। ନିଜ ଲେଖାରେ ଭାଷାଗତ ଶୁଦ୍ଧତା ଉପରେ ସେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ବ ଦେଉଥିଲେ। ତାଙ୍କର ବିୟୋଗରେ ଓଡ଼ିଶାର ସାହିତ୍ୟ ମହଲରେ ଶୋକର ଛାୟା ଖେଳିଯାଇଛି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୨୭ ଅଗଷ୍ଟ, ୨୦୨୫)
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଦିଲ୍ଲୀର ଅଣଓଡ଼ିଆ ଛାତ୍ରମାନେ ଦେଖାଉଛନ୍ତି ଆଗ୍ରହ
ଦିଲ୍ଲୀରେ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା ସ୍ନାତକ ଓ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଅଣଓଡ଼ିଆ ଛାତ୍ର ଓ ଛାତ୍ରୀମାନେ ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା’କୁ ଏକ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ବିଷୟ ଭାବରେ ନେଇ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଉଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି। ଚଳିତ ବର୍ଷ ଜଓ୍ବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ (ଜେ.ଏନ୍.ୟୁ)ର ଓଡ଼ିଆ ଶ୍ରେଣୀରେ ୨୨ ଜଣ ଅଣଓଡ଼ିଆ ସ୍ନାତକ ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସଂଚାର’ (ଓଡ଼ିଆ ଲାଙ୍ଗୁଏଜ୍ ଏଣ୍ଡ କମ୍ୟୁନିକେସନ୍)କୁ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ବିଷୟ ଭାବରେ ନେଇଛନ୍ତି। ଏହି ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଶିକ୍ଷା ସହ ତାହା ଜରିଆରେ ଭାବ ବିନିମୟ କରିବାର ଶିକ୍ଷା ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଉଛି। ସେହିପରି ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟର କିଛି ଛାତ୍ର ମଧ୍ୟ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଶ୍ରେଣୀରେ ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟର ପରିଚୟ’ ନାମକ ବିଷୟକୁ ଏକ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ବିଷୟ ଭାବରେ ନେଇଛନ୍ତି। ଏଥିରେ ସେମାନଙ୍କୁ ସାରଳା ଯୁଗଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଆଧୁନିକ ଯୁଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଆସିଥିବା ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦିଆଯାଉଛି।
ଏଠାରେ ପ୍ରକାଶ ଯୋଗ୍ୟ ଯେ ୨୦୨୪ ମସିହା ଫେବୃଆରୀ ମାସରେ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିବା ବିଶ୍ବ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସମ୍ମିଳନୀର ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବରୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟର ଏକ ରାଜିନାମା (ଏମ୍.ଓ.ୟୁ) ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇ ସେଠାରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷା ଓ ଉଚ୍ଚତର ଗବେଷଣା ପାଇଁ ‘ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ସେଣ୍ଟର ଫର୍ ଓଡ଼ିଆ ଷ୍ଟଡ଼ିଜ୍’ ନାମକ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ଖୋଲିବା କଥା ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା। ଏ ବିଷୟରେ ତତ୍କାଳୀନ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ରାଜ୍ୟ ତଥା ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ପୃଷ୍ଠାର ବିଜ୍ଞାପନ ଛପାଯାଇ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ଡିଣ୍ଡିମ ମଧ୍ୟ ପିଟାଯାଇଥିଲା। ସେତେବେଳେ ଏହି ବିଜ୍ଞାପନ ବାବଦରେ ଯାହା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିଲା, ସେତକ ଅନ୍ତତଃ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟଟିକୁ ଦେଇଥିଲେ ଏ ଦିଗରେ ଯତ୍କିଂଚିତ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇ ପାରିଥାଆନ୍ତା। କିନ୍ତୁ ଏହାପରେ ଯେଉଁ କିଛି ମାସ ସେତେବେଳର ସରକାର କ୍ଷମତାରେ ରହିଲେ, ସେହି ମଧ୍ୟରେ ଏହି କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଗଲା ନାହିଁ କିମ୍ବା ଏଥିପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଅର୍ଥ ମଂଜୁର କରାଗଲା ନାହିଁ। ଏହାପରେ ରାଜ୍ୟରେ କ୍ଷମତାକୁ ଆସିଥିବା ନୂଆ ସରକାର ମଧ୍ୟ ଏଥିପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉନାହାନ୍ତି। ଯାହା ଜଣାଯାଇଛି, ପୂର୍ବ ସରକାରଙ୍କ ଅମଳରେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ହୋଇଥିବା ଏହି ଓଡ଼ିଆ ଅଧ୍ୟୟନ କେନ୍ଦ୍ରଟିର ନାମ ସହିତ ସ୍ବର୍ଗତ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ନାମ ଯୋଡ଼ାଯାଇଥିବାରୁ ଏବର ସରକାର ଆଉ ସେହି ପରିଯୋଜନା ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଉନାହାନ୍ତି। ଆଉ ମଧ୍ୟ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ ‘ଜେ.ଏନ୍.ୟୁ’ର କୁଳପତି ମହୋଦୟା କିଛି ଦିନ ତଳେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଚାହିଁଲେ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ନାମରେ ଖୋଲାହେବାକୁ ଥିବା ଏହି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ପୂର୍ବରୁ ହୋଇଥିବା ଚୁକ୍ତିନାମାରେ ଆବଶ୍ୟକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ କରିପାରିବେ ବୋଲି ସୂଚାଇଛନ୍ତି। ତଥାପି ଏ ବିଷୟରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଅନାଗ୍ରହ ଜାରି ରହିଛି। ଯେମିତି ମନେହୁଏ, ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଆମର ପୁରାତନ ଢ଼ଗଢ଼ମାଳିରେ ଥିବା ‘ସ୍ବାମୀ ପଛକେ ମରନ୍ତୁ, ସଉତୁଣୀ ବିଧବା ହେଉ’ର ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରୁଛନ୍ତି ରାଜ୍ୟ ସରକାର।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୨୬ ଅଗଷ୍ଟ, ୨୦୨୫)
ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ କବି ନୁହଁ, କବିତାମାନଙ୍କର ଏକ ଆସର: ଏକତ୍ର ଏକବିଂଶତି
“ସଭା ନୁହେଁ, ତେଣୁ ମଞ୍ଚ ନଥିଲା କି ସଭାପତି ମୁଖ୍ୟବକ୍ତା ଅଥବା ବକ୍ତା ଆଦି ‘ତି’ କିମ୍ବା ‘ତା’ ଜାତୀୟ ମାଇକଷେଣ୍ଢମାନଙ୍କର ଦୌରାତ୍ମ୍ୟ, ଭାଷାନ୍ତରେ ପ୍ରକୋପ ଵା ଆଧିପତ୍ୟ ନଥିଲା। ଆସର ନଥିଲା, ତେଣୁ ଆଟୋପ କି ଆଡ଼ମ୍ବର ନଥିଲା। ଥିଲା, ଗୋଟିଏ କୋଠରୀ। ସେଇ କୋଠରୀର କବାଟକୁ ଛାଡି, ଚାରି କାନ୍ଥକୁ ଲାଗି ବସିବା ଆସନ। ସେହି ଆସନ ସବୁରେ ସମାସୀନ ଥିଲେ ଏକୋଇଶି ଜଣ କବି। ଏକୋଇଶି ଜଣ କବିତା। କବିଙ୍କୁ ମାର ଗୋଲି, ଏକୋଇଶି ଜଣ କବିତା କୁହାଯାଉ। ଅବଶ୍ୟ, କବିତାକୁ ଆବାହନ କରିବାପାଇଁ ଜଣେ ଅବାହକ ଥିଲେ। ସେ କବିତାକୁ ଡ଼ାକୁଥିଲେ ଏବଂ ଆମେ ଆମ ପାଳି ଆସିଲେ, ଆମ କବିତାର ଅର୍ଘ୍ୟ ନିବେଦନ କରୁଥିଲୁ। ଆମର ସେ ଅର୍ଘ୍ୟ ବାକି କୋଡ଼ିଏ ଜଣ ଈଶ୍ବର ହାତାହାତି ଗ୍ରହଣ କରି ଆମକୁ ପରମାର୍ଥ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ।”
ଅଗଷ୍ଟ ୧୦ ତାରିଖ ଦିନ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ଏକାନ୍ତ ନିଆରା ଢ଼ଙ୍ଗରେ ଆୟୋଜିତ ‘ଏକତ୍ର ଏକବିଂଶତି’ ନାମକ ଏକ କବିତା-ମିଳନରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ଅନ୍ୟତମ କବି ଭବାନୀ ପଟ୍ଟଯୋଶୀ ନିଜର ଅନୁଭୂତିକୁ ଏଭଳି ଭାଷାରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି।
୨୧ ଜଣ ସୂନିର୍ବାଚିତ କବିଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ଏକ ଗାମ୍ଭୀର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବେଶରେ ଆୟୋଜିତ ଏହି ସାରସ୍ବତ ମିଳନଟିର ଆୟୋଜକ ଥିଲେ ‘କବି ବିପିନ ନାୟକ ପାଠକ ମଞ୍ଚ’। ସେହି ସର୍ଜନମଧୁର ପରିବେଶରେ ନିଜର ମନ୍ତବ୍ୟ ରଖି କବି ବିପିନ ନାୟକ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ, “ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ହେବାରେ ଆମର ଗର୍ବ।”
ପ୍ରକାଶଯୋଗ୍ୟ ଯେ ଏଥିପୂର୍ବରୁ ଗତ ଜୁଲାଇ ୨୫ ତାରିଖ ଦିନ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ କବି ବିପିନ ନାୟକଙ୍କ ୭୫ତମ ଜନ୍ମଦିନ ପାଳନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନଟି ଗଢ଼ାଯାଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ ସେଦିନର ସେହି ଜନ୍ମଦିନ ପାଳନ ମଧ୍ୟରେ ହିଁ ସୀମିତ ନ ରହି, ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାରସ୍ବତ ଆସରକୁ ଲମ୍ବିଚାଲିଛି। “ଅନୁଷ୍ଠାନର ନାଁ’ରୁ ମୋର ନାଁ’ଟି କାଟିଦିଅ,” ବୋଲି କବି ବିପିନ ନାୟକ କରିଥିବା ଏକ ଅନୁରୋଧକୁ ଏହାର ଆୟୋଜକମାନେ ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କରିଦେଇଥିବା ଜଣାଯାଇଛି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୧୧ ଅଗଷ୍ଟ, ୨୦୨୫)
ଓଡ଼ିଆରେ ନାମଫଳକ: ନିୟମକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି କଲେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର
ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟବସାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ନାମଫଳକରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ବ୍ୟବହାରକୁ ଲାଗୁ କରିବାପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ନୂଆ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ଜାରି କରିଛନ୍ତି। ସରକାରଙ୍କ ଗୃହନିର୍ମାଣ ଓ ସହର ଉନ୍ନୟନ ବିଭାଗର ପ୍ରମୁଖ ସଚିବ ଉଷା ପାଢ଼ୀଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଅଗଷ୍ଟ ୬ ତାରିଖ ଦିନ ଜାରି ହୋଇଥିବା ଏକ ଚିଠିରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ମହାନଗର ନିଗମ, ପୌରପାଳିକା ଓ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦଗୁଡ଼ିକର ଅଧୀନରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଦୋକାନ ଓ ବାଣିଜ୍ୟିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ନିଜ ନାମଫଳକର ଅନ୍ତତଃ ୬୦ ପ୍ରତିଶତ ଅଂଶରେ ଓଡ଼ିଆ ଲିପି ଲେଖିବେ। ନାମଫଳକଗୁଡ଼ିକରେ ଏହି ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ୫୫ ଦିନର ସମୟ ଦିଆଯିବ। ଏହାପରେ ଏହି ନିୟମର ଅନୁପାଳନ ନ ହୋଇଥିବା ଦେଖାଗଲେ ଦିନକୁ ୫୦୦ ଟଙ୍କା ହାରରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ବ୍ୟବସାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଠାରୁ ଜୋରିମାନା ଆଦାୟ କରାଯିବ।
ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଏହି ନୂଆ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମାକୁ ରାଜ୍ୟର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାପ୍ରେମୀଗଣ ସ୍ବାଗତ କରିଛନ୍ତି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୬ ଅଗଷ୍ଟ, ୨୦୨୫)
ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ଇଂରାଜୀ ପୁସ୍ତକର ଲେଖକଙ୍କ ସହ ପାଠକମାନଙ୍କର ଭାବ ବିନିମୟ
ନବ ପ୍ରକାଶିତ ବହିର ଲେଖକମାନଙ୍କ ସହିତ ପାଠକମାନଙ୍କର ଭାବବିନିମୟର ଅବସର ସୃଷ୍ଟିକରିବା ପାଇଁ କଲିକତାସ୍ଥିତ ‘ପ୍ରଭା ଖୈତାନ ଫାଉଣ୍ଡେସନ୍’ ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ଅଗଷ୍ଟ ପାଞ୍ଚ ତାରିଖ ଦିନ ଭୁବନେଶ୍ବରର ପଞ୍ଚତାରକା ହୋଟେଲ୍ ‘ଭିଭାନ୍ତା’ଠାରେ ସୀମିତ ସଂଖ୍ୟକ ସାହିତ୍ୟପ୍ରେମୀଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଲେଖକଙ୍କ ସହିତ ପାଠକମାନଙ୍କର ବାର୍ତ୍ତାଳାପ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଅବସରରେ ସଦ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାର ଲୋକପ୍ରିୟ ପୁସ୍ତକ ‘ପ୍ରତାପ – ଏ ଡିଫାଏଣ୍ଟ୍ ନିଉଜ୍ପେପର୍’ର ରଚନାକାର ଦ୍ବୟ ଚନ୍ଦର୍ ମୋହନ ଓ ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନା ମୋହନ (ପିତା ଓ ପୁତ୍ରୀ)ଙ୍କ ସହିତ ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ପ୍ରାୟ ୩୦ ଜଣ ସାହିତ୍ୟପ୍ରେମୀ ଓ ଆଗ୍ରହୀ ପାଠକଙ୍କର ଏକ ଗାମ୍ଭୀର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବେଶରେ ଖୋଲା ବାର୍ତ୍ତାଳାପ ଓ ଭାବ ବିନିମୟ ହୋଇଥିଲା।
ଏଠାରେ ସୂଚାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ ଯେ ‘ପ୍ରତାପ – ଏ ଡିଫାଏଣ୍ଟ୍ ନିଉଜ୍ପେପର୍’ ହେଉଛି ଏକଦା ହିନ୍ଦୀ ଓ ଊର୍ଦ୍ଦୁ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇ ଆମ ଦେଶର ଜାତୀୟ ପରିଦୃଶ୍ୟରେ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ତୁଲାଇଥିବା ‘ବୀରପ୍ରତାପ’ ନାମକ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର ରୋଚକ ଯାତ୍ରା ଓ ଅନୁଭବର କାହାଣୀ। ବିଶେଷତଃ ଗତ ଅଷ୍ଟମ ଦଶକର ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଓ ତାହାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ‘ଅପରେସନ୍ ବ୍ଲୁ ଷ୍ଟାର୍’ର ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଏହି ସମ୍ବାଦପତ୍ରକୁ ଯେଉଁ ଅପୂର୍ବ ଆହ୍ୱାନର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡିଥିଲା, ତାହାର ଏକ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ଆଲେଖ୍ୟ ହେଉଛି ଏହି ପୁସ୍ତକ, ଯାହା ଏହାର ତତ୍କାଳୀନ ସମ୍ପାଦକ ଚନ୍ଦର୍ ମୋହନ, ତଥା ତାଙ୍କର କନ୍ୟା ଓ ସାମ୍ବାଦିକା ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନା ମୋହନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଯୁଗ୍ମ ଭାବରେ ରଚିତ ହୋଇଛି। ଏହି ସାରସ୍ବତ ମିଳନରେ ଲେଖକ ଓ ଲେଖିକା ଦ୍ଵୟଙ୍କ ସହ ବାର୍ତ୍ତାଳାପ କ୍ରମରେ ସୁବିଦିତ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟିକ ଓ ପ୍ରକାଶକ ମନୁ ଦାଶ ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଥିଲେ ଯେ ଏହି ବହି ଇଂରାଜୀ ସାହିତ୍ୟର କେଉଁ ବର୍ଗରେ ଯିବ, ନଭେଲ୍ (ଉପନ୍ୟାସ), ଫିକ୍ସନ୍ (କାଳ୍ପନିକ ସାହିତ୍ୟ), ନା ମେମୋଇର୍ (ସ୍ମୃତି ଚାରଣ)? ଉପସ୍ଥିତ ସାହିତ୍ୟପ୍ରେମୀମାନେ ପଚାରିଥିବା ଏହିଭଳି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦେଇଥିଲେ ରଚୟିତା ଦ୍ବୟ। ଏହି ଅବସରରେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଶିଷ୍ଟ ଓଡ଼ିଆ ଲେଖକ ପରେଶ ପଟ୍ଟନାୟକ ଓ ରକ୍ଷକ ନାୟକ ପ୍ରମୁଖ ମଧ୍ୟ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ। ପରିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ଉପସ୍ଥିତ ଶ୍ରୋତାଙ୍କୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଲେଖକ ଓ ଲେଖିକାଙ୍କର ଦସ୍ତଖତ ଥିବା ବହି ଉପହାର ସ୍ବରୂପ ଦିଆଯାଇଥିଲା, ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଜଳଯୋଗରେ ମଧ୍ୟ ଆପ୍ୟାୟିତ କରାଯାଇଥିଲା।
ନବପ୍ରକାଶିତ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକୁ ପାଠକମାନଙ୍କ ସହିତ ପରିଚିତ କରାଇବା ପାଇଁ ‘ପ୍ରଭା ଖୈତାନ ଫାଉଣ୍ଡେସନ୍’ ପକ୍ଷରୁ ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭୁବନେଶ୍ବର ସମେତ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ସହରରେ ନିୟମିତ ଭାବରେ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଆସୁଛି। ପ୍ରଭା ଖୈତାନ୍ ହେଉଛନ୍ତି ଜଣେ ପରଲୋକଗତ ବିଶିଷ୍ଟ ଔପନ୍ୟାସିକା, କବୟିତ୍ରୀ ଓ ଶିଳ୍ପୋଦ୍ୟୋଗୀ, ଯାହାଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନଟି ଗଠିତ ହୋଇଛି; ଏବଂ ଏହାର ମୁଖ୍ୟାଳୟ କଲିକତାଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୬ ଅଗଷ୍ଟ, ୨୦୨୫)
କର୍ମକର୍ତ୍ତା ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ ସମାଜର ପରିବେଶ ସରଗରମ
ଏହା କୌଣସି ବିଧାନସଭା ଅବା ପୌର ନିର୍ବାଚନର ଚିତ୍ର ନୁହେଁ। ଅଥଚ ଓଡ଼ିଶାର ଗୋଟିଏ ସାହିତ୍ୟ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ଏବେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ନିର୍ବାଚନୀ ବାତାବରଣ ତାହାଠାରୂ କିଛି କମ୍ ସରଗରମ ମଧ୍ୟ ନୁହେଁ। ରାଜ୍ୟର ସର୍ବପ୍ରାଚୀନ ଓ ସର୍ବବୃହତ୍ ସାହିତ୍ୟ ଅନୁଷ୍ଠାନ ‘ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ଯ ସମାଜ’ର ତ୍ରୈବାର୍ଷିକ କର୍ମକର୍ତ୍ତା ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଆଶାୟୀ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ଯେଭଳି ଭାବେ ରାତି ଦିନ ଏକ କରି ନିର୍ବାଚନ ରଣାଙ୍ଗନରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଛନ୍ତି, ତାହା ଦେଶର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସାହିତ୍ୟ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ କେବେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିନାହିଁ।
ଏଥିପୂର୍ବରୁ ୨୦୨୨ ମସିହାରେ ଅତୀବ ଉତ୍ସାହ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଆରୋପ ପ୍ରତ୍ୟାରୋପ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନର କର୍ମକର୍ତ୍ତା ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ସେତେବେଳେ ଅଭିଯୋଗ ଉଠିଥିଲା ଯେ ନିର୍ବାଚନର ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବରୁ କେତେକ ଅଣସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ଅନୁଷ୍ଠାନର ସଭ୍ୟ ଭାବରେ ଯୋଡ଼ାଯାଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଭୋଟର ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ନିର୍ବାଚନ ଦିନ ମଧ୍ୟ ଦୂରଦୂରାନ୍ତରରୁ ଭୋଟରମାନଙ୍କ ଆସିବା ପାଇଁ କେତେକ ପ୍ରାର୍ଥୀ ସେମାନଙ୍କୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଗସ୍ତଖର୍ଚ୍ଚ ଯୋଗାଇଦେଇଥିଲେ। ସେହି ଧାରା ଅନୁସରଣ କରି ଚଳିତ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟ କିଛି ଆଶାୟୀ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନୂତନ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଯୋଡିବାର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଦେଇଛନ୍ତି।
ଅବଶ୍ୟ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚଳିତ ବର୍ଷର କର୍ମକର୍ତ୍ତା ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ କୌଣସି ତାରିଖ ବିଧିବଦ୍ଧ ଭାବରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇନାହିଁ। ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ଯେ ଆସନ୍ତା ଅଗଷ୍ଟ ଆଠ ତାରିଖ ଦିନ ଅନୁଷ୍ଠାନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ବୈଠକ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇ ବିଭିନ୍ନ ପଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀପତ୍ର ଦାଖଲ, ପ୍ରାର୍ଥୀପତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟାହାର ଓ ଭୋଟଦାନର ତାରିଖ ଘୋଷଣା କରାଯିବ। ଅଗଷ୍ଟ ୩୧ ତାରିଖ କିମ୍ବା ତାହାର ପୂର୍ବରୁ ଏହି ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମାପ୍ତ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି। ଗତ ତିନି ବର୍ଷ ତଳେ ହୋଇଥିବା ନିର୍ବାଚନ ବେଳକୁ ଅନୁଷ୍ଠାନର ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୨୯୦୦ ଥିବାବେଳେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପାଖାପାଖି ୧୩୦୦ ଜଣ ହିଁ ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ସଭ୍ୟ ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ଦୂରସ୍ଥ ଜିଲ୍ଲା ଓ ଏପରିକି ବିଭିନ୍ନ ବିଚ୍ଛିନ୍ନାଞ୍ଚଳରେ ରହୁଥିବା ଯୋଗୁଁ କଟକ ଆସି ନିଜର ଭୋଟ ଅଧିକାର ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବା ସମସ୍ତଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ସମ୍ଭବପର ହୋଇ ନ ଥିଲା।
ପ୍ରକାଶ ଥାଉ କି, ୨୦୨୨ ମସିହାରେ ହୋଇଥିବା ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନର ନିର୍ବାଚନରେ ଗୋବିନ୍ଦ ଚନ୍ଦ୍ର ଚାନ୍ଦ ସଭାପତି ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ। ତାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଉପସଭାପତି, ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକ, ସଂଗଠନ ସମ୍ପାଦକ, ପାଠାଗାର ସମ୍ପାଦକ ଆଦି ପଦଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ କର୍ମକର୍ତ୍ତାମାନେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ। ଏଥର ନିର୍ବାଚନ ତାରିଖ ଘୋଷଣା ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଏ ସମସ୍ତ ପଦ ପାଇଁ ଦୁଇଟି ପ୍ୟାନେଲ୍ ନିର୍ବାଚନ ରଣାଙ୍ଗନରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇସାରିଥିବା ଦେଖାଯାଉଛି। ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ୟାନେଲ୍ରେ ସଭାପତି ପ୍ରାର୍ଥୀ ଭାବରେ ପ୍ରଭାସ ଚନ୍ଦ୍ର ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ନାମ ପ୍ରଚାର କରାଯାଉଥିବା ବେଳେ, ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ପ୍ୟାନେଲ୍ରେ ପ୍ରଚାରିତ ହେଉଛି ଗୋବିନ୍ଦ ଚନ୍ଦ୍ର ଚାନ୍ଦଙ୍କର ନାମ। ତେବେ ପୂର୍ବରୁ ଗୋବିନ୍ଦ ଚନ୍ଦ୍ର ଚାନ୍ଦଙ୍କ ସହିତ ରହିଥିବା କିଛି ଜଣ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିଜର ପଟ ବଦଳାଇ ଏବେ ପ୍ରଭାସ ଚନ୍ଦ୍ର ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପ୍ୟାନେଲ୍ରେ ସାମିଲ୍ ହୋଇଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି। ଆଗକୁ ନିର୍ବାଚନ ଯେତିକି ପାଖେଇ ଆସିବ ବିଭିନ୍ନ ପଦ ପାଇଁ ସେତିକି ନୂଆ ନୂଆ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର ନାମ ଚର୍ଚ୍ଚାକୁ ଆସିବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି। ରାଜ୍ୟର କିଛି ନାମୀ ସାହିତ୍ୟିକ ମଧ୍ୟ ସିଧାସଳଖ ଅନୁଷ୍ଠାନର ନିର୍ବାଚନ ରଣାଙ୍ଗନକୁ ନ ଓହ୍ଲାଇ, ନିଜର ‘ପ୍ରକ୍ସି’ ବା ପରୋକ୍ଷ ପ୍ରାର୍ଥିମାନଙ୍କୁ ଏଥିରେ ଠିଆ କରାଇଥିବା ଶୁଣାଯାଉଛି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୧ ଅଗଷ୍ଟ, ୨୦୨୫)
ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ୬୮ତମ ସ୍ବନକ୍ଷତ୍ର ଦିବସ ପାଳିତ
ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ୬୮ତମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିବସ ଉପଲକ୍ଷେ ଜୁଲାଇ ୨୫ ତାରିଖ ପୂର୍ବାହ୍ନରେ ଭୁବନେଶ୍ବରର ରବୀନ୍ଦ୍ର ମଣ୍ଡପରେ ଏକ ସାରସ୍ବତ ସଭା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଯାଇଛି।
ଏହି ସଭାରେ ଉଦ୍ଘାଟକ ଭାବରେ ଯୋଗ ଦେଇ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା, ସାହିତ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତି ବିଭାଗର ମନ୍ତ୍ରୀ, ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ସୂରଜ କହିଲେ ଯେ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଗତ ଦୀର୍ଘ ଏକ ବର୍ଷ ଧରି ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମମାନ ସକ୍ରିୟ ଭାବରେ ଆୟୋଜନ କରିଆସିଛି। ଏହା ସାହିତ୍ୟ ଜଗତରେ ଗୋଟିଏ ନୂତନ ପିଢ଼ି ଗଠନ କରିବାରେ ବ୍ରତୀ ଅଛି। ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକାଡେମୀଟି କେବଳ କଟକ ଓ ଭୁବନେଶ୍ବର ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିନାହିଁ, ବରଂ ଓଡ଼ିଶାର ସମସ୍ତ କୋଣ, ଅନୁକୋଣରେ ପହଞ୍ଚିପାରିଛି। ନିଜର ଅଭିଭାଷଣ ପରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟବ୍ୟସ୍ତତା ହେତୁ ସଭାସ୍ଥଳ ପରିତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାହାପରେ ବିଶିଷ୍ଟ ସାହିତ୍ୟ ସାଧକ, ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ପୋଡିଅମ୍କୁ ଆସି ନିଜର ବକ୍ତୃତା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଏହି ସମୟରେ ସଭାଗୃହର ବାହାରେ ପ୍ରସ୍ଥାନ ଅଭିମୁଖୀ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ବିଦାୟ ଦେବାପାଇଁ ସେଠାରେ ନିୟୋଜିତ ହୋଇଥିବା ବାଦ୍ୟବାଦକମାନେ ଉଚ୍ଚଧ୍ବନିରେ ବାଜା ବଜାଇବାରୁ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ମହୋଦୟ ନିଜର ଭାଷଣକୁ ମଝିରେ ରୋକି, ପଚାରିଥିଲେ ଯେ, ଏ ସବୁ ଚାଲିଛି କଣ? ତା’ପରେ ସେ ନିଜର ବକ୍ତବ୍ୟ ଜାରି ରଖି ଏକାଡେମୀର ପୁରସ୍କାର ଚୟନ ପ୍ରକିୟାରେ ସୁଧାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦେଇଥିଲେ। ପ୍ରକାଶଯୋଗ୍ୟ ଯେ ଏହି ସଭାରେ କେବଳ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କ ପ୍ରବେଶ ଓ ପ୍ରସ୍ଥାନ ବେଳେ ପ୍ରବେଶଦ୍ବାରରେ ପାରମ୍ପରିକ ବାଦ୍ୟକାରମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଏଭଳି ବାଜା ବଜାଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା। ଏହାପରେ ସୁସାହିତ୍ୟିକ ନୀଳାଦ୍ରି ଭୂଷଣ ହରିଚନ୍ଦନ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରାଚୀନତା ଉପରେ ଏକ ତାତ୍ତ୍ବିକ ଅଭିଭାଷଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଏହି ଅଭିଭାଷଣ କାଳରେ ମଞ୍ଚ ଉପରେ କେବଳ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କେହି ଉପସ୍ଥିତ ନ ଥିଲେ। ଏହି ସଭାରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା, ସାହିତ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତି ବିଭାଗର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ସଚିବ, ଦେବପ୍ରସାଦ ଦାସ ଏବଂ ଏହି ବିଭାଗର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ, ବିଜୟ କେତନ ଉପାଧ୍ୟାୟ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ହେଁ ସେମାନେ ନିଜର କୌଣସି ବକ୍ତବ୍ୟ ନ ରଖି ସଭା ମଝିରୁ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ। ସଭାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ସଚିବ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ହୋତା ସ୍ବାଗତ ସମ୍ଭାଷଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ଏହି କ୍ରମରେ ସେ କହିଥିଲେ ଯେ ଏକାଡେମୀର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସମ୍ବିଧାନ ରହିଛି, ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କମିଟି ମଧ୍ୟ ରହିଛି। କିନ୍ତୁ ସେ ଏହା କହିବା ବେଳେ, ଏକାଡେମୀର ସମ୍ବିଧାନକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଣଦେଖା କରି ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହାର କ୍ରିୟାକଳାପ ଚାଲିଛି ଏବଂ ଦୀର୍ଘ ଦୁଇବର୍ଷ ହେଲା ଏହାର କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ପରିଷଦ ଗଠନ କରାଯାଇନାହିଁ ବୋଲି ଦର୍ଶାଇ ସଭାରେ ଥିବା କିଛି ଦର୍ଶକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଚାପା ଗୁଞ୍ଜରଣ ଖେଳିଯାଇଥିଲା।
ଏହି ଅବସରରେ ଦଶଗୋଟି ପୁସ୍ତକର ଲୋକାର୍ପଣ ହୋଇଥିଲା; ଯେଉଁଥିରେ ‘କୋଣାର୍କ’ ପତ୍ରିକାର ତିନିଗୋଟି ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା। ବିଭିନ୍ନ ସାହିତ୍ୟ ଆଧାରିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିବା ୨୪ ଜଣ ଛାତ୍ର ଓ ଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଏହି ଅବସରରେ ପୁରସ୍କୃତ କରାଯାଇଥିଲା।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୨୫ ଜୁଲାଇ, ୨୦୨୫)
ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ ସମାଜ ପାଳନକଲା ୧୨୩ତମ ସମାବର୍ତ୍ତନ ଉତ୍ସବ
ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ ସମାଜର ୧୨୩ତମ ବାର୍ଷିକ ସମାବର୍ତ୍ତନ ଉତ୍ସବ ଜୁଲାଇ ୨୬ ତାରିଖରେ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭବନ, କଟକଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଯାଇଛି। ଏହି ସଭାରେ ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥି ଭାବେ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜ୍ୟପାଳ ହରିବାବୁ କମ୍ଭମ୍ପାଟି ଯୋଗଦେଇ କହିଲେ ଯେ ଅଭିଲେଖାଗାର ପୋଥିରେ କିମ୍ବା ସ୍ମୃତିରେ ସାହିତ୍ୟ ଲୁଚି ନରହି ଜୀବନ୍ତ ଓ ବିକଶିତ ହେଲେ ଆମକୁ ଚଳିତ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ କାଳଖଣ୍ଡରେ ପ୍ରେରଣା ମିଳିବ। ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ ସମାଜର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭୂମିକା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଉତ୍କଳ ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ଓ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ବିକାଶ ଦିଗରେ ରହିଛି। ବର୍ତ୍ତମାନର ସମୟ ଡିଜିଟାଲର ଯୁଗ, ତେଣୁ ଯୁବପିଢିମାନେ ଡିଜିଟାଲ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୋଡ଼ିହେବା ଆବଶ୍ୟକ ବୋଲି ରାଜ୍ୟପାଳ ମତ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ। ଏହାପରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ତଥା ଛତିଶଗଡର ପୂର୍ବତନ ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଶ୍ବଭୂଷଣ ହରିଚନ୍ଦନଙ୍କୁ ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ ସମାଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସାହିତ୍ୟ ସମ୍ମାନ, ‘ଉତ୍କଳରତ୍ନ’ ଉପାଧିରେ ଭୂଷିତ କରାଯିବା କ୍ରମରେ ଏକ ସ୍ମାରକୀ, ଉପଢୌକନ ତଥା ତାମ୍ର ପ୍ରଶଂସାପତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା। ସମ୍ମାନ ପାଇସାରିବା ପରେ ବିଶ୍ବଭୂଷଣ ହରିଚନ୍ଦନ କହିଲେ ଯେ ଜାତିକୁ ଜାଗ୍ରତ କରିବା ପାଇଁ ସାହିତ୍ୟିକମାନଙ୍କର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ। ସମାଜର ଉପସଭାପତି ଜୀବନାନନ୍ଦ ଅଧିକାରୀ ସ୍ବାଗତ ଭାଷଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥଲେ। ସଭାପତିତ୍ବ କରିଥିଲେ ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ ସମାଜର ସଭାପତି ଗୋବିନ୍ଦ ଚନ୍ଦ୍ର ଚାନ୍ଦ। ସମ୍ପାଦକ ଆଦିତ୍ୟ ପ୍ରତାପ ଧଳ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ଏହି ସଭାରେ ଅନେକ ସାହିତ୍ୟିକ, ସମାଜସେବୀ, ଶିକ୍ଷାବିତ୍ମାନେ ଯୋଗଦେଇଥିଲେ।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୨୭ ଜୁଲାଇ, ୨୦୨୫)
ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ଆୟୋଜିତ ହେଲା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳୀୟ ଲେଖକ ସମ୍ମିଳନୀ
କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମି ଓ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ମିଳିତ ଆନୁକୁଲ୍ୟରେ ଭୁବନେଶ୍ବରର ସଂସ୍କୃତି ଭବନରେ ଜୁଲାଇ ୨୨ ଓ ୨୩ ତାରିଖ ଦିନ ଦୁଇଦିନିଆ ଲେଖକ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଯାଇଛି। ଏଥିରେ ଦେଶର ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରୁ ନିମନ୍ତ୍ରିତ ସାରସ୍ବତ ସ୍ରଷ୍ଟାମାନେ ଯୋଗଦେଇ ଲେଖକୀୟ ଭାବବିନିମୟ କରିଥିଲେ। ସମ୍ମିଳନୀର ପ୍ରଥମ ଦିନ ପୂର୍ବାହ୍ନରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଉଦ୍ଘାଟନ ଅଧିବେଶନରେ ସଭାପତିତ୍ବ କରିଥିବା କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମିର ସଭାପତି ମାଧବ କୌଶିକ ସମକାଳୀନ ସାହିତ୍ୟର ବିଶେଷତ୍ବ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରି ତାହାକୁ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ସହିତ ଯୋଡ଼ିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରିଥିଲେ। ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥି କବି ହରପ୍ରସାଦ ଦାସ ନିଜର ବକ୍ତବ୍ୟରେ କହିଲେ ଯେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସାହିତ୍ୟ ତୁଳନାରେ ଭାରତୀୟ ସାହିତ୍ୟର ଗରିମା ଅତୁଳନୀୟ। କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମିର ସଚିବ କେ.ଶ୍ରୀନିବାସ ରାଓ ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳୀୟ ସାହିତ୍ୟର ସାଂପ୍ରତିକ ସ୍ଥିତି ସମ୍ପର୍କରେ କହିଥିଲେ। ଏହି ସଭାରେ ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମିର ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳୀୟ ଉପଦେଷ୍ଟା ପରିଷଦର ଆବାହକ ଗୌରହରି ଦାସ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥିବା ବେଳେ, ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ସଚିବ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ହୋତା ଧନ୍ୟବାଦ ଅର୍ପଣ କରିଥିଲେ। ଏହି ଅବସରରେ ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମି ଦ୍ବାରା ପ୍ରକାଶିତ କେତୋଟି ପୁସ୍ତକ ମଧ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହାପରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ସମ୍ମିଳନୀର ପ୍ରଥମ ଅଧିବେଶନରେ ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରୁ ଆସିଥିବା କବିମାନେ ସ୍ବରଚିତ କବିତା ପାଠ କରିଥିଲେ। ଏହି ଅଧିବେଶନ ପରେ ଏକ ଗଳ୍ପ ପାଠର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମଧ୍ୟ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା।
ଜୁଲାଇ ୨୩ ତାରିଖ ଦିନ, ସମ୍ମିଳନୀର ଦ୍ବିତୀୟ ଦିବସରେ ‘ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳୀୟ ସାହିତ୍ୟରେ ସାଂପ୍ରତିକ ଧାରା’ ଶୀର୍ଷକରେ ଆୟୋଜିତ ଏକ ଆଲୋଚନାଚକ୍ରରେ ଆସାମରୁ ସତ୍ୟକାମ ବରଥାକୁର, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରୁ ସ୍ବାତୀ ଗୁହା ଓ ଓଡ଼ିଶାରୁ ଅସିତ ମହାନ୍ତି ଭାଗନେଇ ଆଲୋଚ୍ୟ ବିଷୟର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ। ‘ପୌରୁଷ’ର ସମ୍ପାଦକ ଅସିତ ମହାନ୍ତି ଏହି ଅବସରରେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସମାଲୋଚନା ସାହିତ୍ୟର ଗତି ଓ ପ୍ରକୃତି ବିଷୟରେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦୁଇଟି ଅଧିବେଶନରେ ବିଭିନ୍ନ ଭାଷାର ଗଳ୍ପ ଓ କବିତା ପାଠର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମଧ୍ୟ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୨୩ ଜୁଲାଇ, ୨୦୨୫)
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ୬୦୦ତମ ଜନ୍ମବାର୍ଷିକୀ ପାଳନକୁ ନେଇ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଲେ ବହୁ ଗବେଷକ
ସାରଳା ସାହିତ୍ୟ ସଂସଦ ପକ୍ଷରୁ ଗତ ଜୁଲାଇ ୧୫ ତାରିଖ ଦିନ କଟକଠାରେ ମହାମାନ୍ୟା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ଆୟୋଜିତ ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଜୟନ୍ତୀ ସମାରୋହର ସଭାମଞ୍ଚରେ ଏହା ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ୬୦୦ତମ ଜନ୍ମବାର୍ଷିକୀ ବୋଲି ଲେଖାଯାଇଥିବାରୁ ରାଜ୍ୟର ଅନେକ ବିଶିଷ୍ଟ ଗବେଷକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି। ଆଦିକବିଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ଜନ୍ମତିଥି କିମ୍ବା ଜନ୍ମବର୍ଷକୁ ନେଇ ଏବେ ବି ଗବେଷଣା ଜାରି ରହିଥିବା ବେଳେ, ଏବଂ ଏ ନେଇ କୌଣସି ସହମତି ପ୍ରକାଶ ପାଇ ନ ଥିବା ସ୍ଥଳେ ୨୦୨୫ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୧୫ ତାରିଖକୁ ମହାମାନ୍ୟା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ୬୦୦ତମ ଜୟନ୍ତୀ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯିବା ଅନେକ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସାହିତ୍ୟିକ ନାପସନ୍ଦ କରିଛନ୍ତି।
ଏ ବିଷୟରେ ନିଜର ମତ ଦେଇ ବର୍ଷୀୟାନ ସମାଲୋଚକ ବୈଷ୍ଣବ ଚରଣ ସାମଲ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଜନ୍ମତିଥି ନେଇ କୌଣସି ପ୍ରାମାଣିକ ତଥ୍ୟ ନାହିଁ; ଏବଂ ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ ବର୍ଷଟି କେବଳ ଅନୁମାନର ବିଷୟ। ସେ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହି ବର୍ଷଟିକୁ ତାଙ୍କ ଜନ୍ମର ୬୦୦ତମ ବର୍ଷ ବୋଲି ଲେଖିବା ଉଚିତ ହୋଇନାହିଁ। ବିଶିଷ୍ଟ ସାରଳା ସାହିତ୍ୟ ଗବେଷକ ଗୌରାଙ୍ଗ ଚରଣ ଦାଶ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସାରଳାଙ୍କ ଜନ୍ମ ବର୍ଷକୁ ନେଇ ଏବେ ମଧ୍ୟ ବିତର୍କ ଚାଲିଛି; ଏପରିକି ନିଜେ କବି ମଧ୍ୟ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ନିରବତା ଅବଲମ୍ବନ କରିଛନ୍ତି; ଏଣୁ ୨୦୨୫ ମସିହାଟି ତାଙ୍କର ୬୦୦ ତମ ଜନ୍ମଜୟନ୍ତୀର ବର୍ଷ ବୋଲି ଆମେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବରେ କହିପାରିବା ନାହିଁ । ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟର ‘ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସ ଚେଆର୍’ର ପ୍ରଫେସର ଉଦୟନାଥ ସାହୁ କହିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କର ଜନ୍ମବର୍ଷ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଏମିତି ଲେଖାଯିବାର ଆଧାର କଣ, ତାହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡୁନାହିଁ; କାରଣ ଏହା ଏବେ ବି ବିତର୍କର ବିଷୟ। ବ୍ରହ୍ମପୁର ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ, ଓଡ଼ିଆ ବିଭାଗର ପ୍ରଫେସର ସଦାନନ୍ଦ ନାୟକ କହିଛନ୍ତି ଯେ ବିଭିନ୍ନ ଗବେଷକଗଣ ସାରଳାଙ୍କ ସମୟ ୯ମଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୧୫ଶ ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ୟରେ ବୋଲି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ମତ ଦେଉଥିବା ବେଳେ, ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ଚଳିତ ବର୍ଷର ଜୁଲାଇ ୧୫ ତାରିଖଟିକୁ ତାଙ୍କର ୬୦୦ତମ ଜନ୍ମଜୟନ୍ତୀ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯିବା ଉଚିତ ହେଲାନାହିଁ। ଭୁବନେଶ୍ବରସ୍ଥିତ ‘ସାରଳାଦାସ ସ୍ମୃତି ସଂସଦ’ର ସମ୍ପାଦକ ପ୍ରଦୀପ୍ତ କୁମାର ବିଶ୍ବାଳ କହିଛନ୍ତି ଯେ କୌଣସି ତିଥିକୁ ସାରଳାଙ୍କ ଜନ୍ମତିଥି ଭାବରେ ସର୍ବମାନ୍ୟ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇନାହିଁ।
କୌତୁହଳର ବିଷୟ ହେଲା, ୨୦୨୧ ମସିହାର ଏପ୍ରିଲ୍ ୪ ତାରିଖ ଦିନ ମଧ୍ୟ କଟକର ଏହି ସାରଳା ସାହିତ୍ୟ ସଂସଦ ପକ୍ଷରୁ ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ୬୦୦ତମ ଜୟନ୍ତୀ ଭାବରେ ହିଁ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁ ସମାରୋହରେ ଭାରତର ତତ୍କାଳୀନ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭେଙ୍କୟା ନାଇଡୁ ଓ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜ୍ୟପାଳ ଗଣେଶୀଲାଲ ପ୍ରମୁଖ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ।
ଏ ସମ୍ପର୍କରେ କଟକସ୍ଥିତ ସାରଳା ସାହିତ୍ୟ ସଂସଦର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା-ସଭାପତି ପ୍ରଭାକର ସ୍ୱାଇଁଙ୍କ ସହିତ ଯୋଗାଯୋଗ କରାଯିବାରୁ ସେ ସୂଚାଇଥିଲେ ଯେ, ପୂଜ୍ୟପୂଜା କରାଯିବା ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା; ଏବଂ ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ ବର୍ଷକୁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପକ୍ଷରୁ କେବଳ ଆନୁମାନିକ ଭାବରେ ବିଚାର କରାଯାଇଥିଲା। ସେ ମଧ୍ୟ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ଯେ ବିଶିଷ୍ଟ ଗବେଷକ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ପାଣିଗ୍ରାହୀ ତାଙ୍କର ପୁସ୍ତକରେ ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଜନ୍ମ ୧୪୨୦ରୁ ୧୪୨୫ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୧୬ ଜୁଲାଇ, ୨୦୨୫)
ଆମେରିକାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ‘ଓସା’ ସମ୍ମିଳନୀରେ ସାହିତ୍ୟ ସେମିନାର ଓ କବିତା ପାଠୋତ୍ସବ
ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ଡାଲାସ୍ ସହରରେ ‘ଓଡ଼ିଶା ସୋସାଇଟି ଅଫ୍ ଦି ଆମେରିକାସ୍’ (ଓସା) ଦ୍ବାରା ଆୟୋଜିତ ତିନି ଦିନିଆ ସମ୍ମିଳନୀର ଅଂଶ ସ୍ବରୂପ ଏହାର ତୃତୀୟ ଦିବସ, ଅର୍ଥାତ୍ ଜୁଲାଇ ୫ ତାରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଏକ ସାହିତ୍ୟ ସେମିନାର ଓ କବିତା ପାଠୋତ୍ସବ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଯାଇଛି। ‘ଆସ ପାଠକଟିଏ ହେବା’ ଶୀର୍ଷକରେ କନକ ହୋତାଙ୍କ ସଂଯୋଜନାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ଏହି ସାହିତ୍ୟ ସେମିନାରରେ ତାପସୀ ମହାପାତ୍ର ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ରଚିତ ବୈଦେହୀଶ ବିଳାସର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଛାନ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ସୁର ଓ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସହିତ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ। ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କର ପ୍ରତି ଭକ୍ତି ଓ ପ୍ରେମକୁ ସେ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥିଲେ।
ଏହି ଅଧିବେଶନର ପୂର୍ବରୁ ଆୟୋଜିତ କବିତା ପାଠୋତ୍ସବରେ ୨୯ ଜଣ କବି ଓ ସାହିତ୍ଯାନୁରାଗୀ କବିତା ପାଠ କରିଥିଲେ। ‘ଓସା’ର ଏହି ତିନିଦିନିଆ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଉତ୍ତର ଆମେରିକାର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ବହୁ ଓଡ଼ିଆଭାଷୀ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୭ ଜୁଲାଇ, ୨୦୨୫)
ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ଆତ୍ମଚରିତ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସିବ କେବେ?
ଏବେ ବ୍ୟାସକବି ଫକୀରମୋହନଙ୍କର ‘ଆତ୍ମଚରିତ’ ନାମରେ ଯେଉଁ ପୁସ୍ତକଟି ତାଙ୍କର ଅନୁରାଗୀ ପାଠକ, ଗବେଷକ, ଓ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଦ୍ବାରା ବହୁ କାଳ ହେଲା ପଠିତ ଓ ଚର୍ଚ୍ଚିତ ହୋଇଆସୁଛି, ତାହା ଯେ ତାଙ୍କର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ପ୍ରକୃତ ଆତ୍ମଚରିତ ନୁହେଁ ଏକଥା ଅନେକଙ୍କୁ ଅଜଣା। ଫକୀରମୋହନ ତାଙ୍କର ଜୀବଦ୍ଦଶାରେ ଯେଉଁ ଆତ୍ମଚରିତଟି ରଚନା କରିଥିଲେ ତାହା କଟକର ବାଖରାବାଦରେ ଥିବା ତାଙ୍କର ବାସଭବନର ଅନ୍ଧାରି କୋଣରେ ଗୋଟିଏ ସିନ୍ଦୁକ ଭିତରେ ତାଲା ପଡ଼ି ରହିଛି। ଏହା ଅଦାଲତି ମାମଲା, ପ୍ରକାଶନ ଜନିତ ବିବାଦ ତଥା ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ଦାୟାଦଙ୍କ ଖିଆଲର ଜ୍ୱାଳାରେ ଭସ୍ମହୋଇ ଚିରଦିନ ପାଇଁ ହଜିଯିବାକୁ ବସିଛି। ତଥାପି ଏଥିପ୍ରତି ନା ଓଡ଼ିଶା ସରକାର, ନା ଓଡ଼ିଶାର ସାହିତ୍ୟ ଜଗତ, କାହାର ବି ଦୃଷ୍ଟି ପଡ଼ୁନାହିଁ।
ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ପରେ ତାଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ବା ‘ଆତ୍ମଚରିତ’ ପ୍ରକାଶିତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କର ପୁତ୍ର ମୋହିନୀ ମୋହନ ସେନାପତି ନିଜେ ସେଥିର କେତେକାଂଶ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଦେଇଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କର ଭାବମୂର୍ତ୍ତିକୁ ନିର୍ମଳ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସେ ଏହା କରିଥିଲେ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି। ଏହା ସହିତ ସେ ସେହି ଆତ୍ମଚରିତର ମୂଳ ପାଣ୍ଡୁଲିପିଟି ଲୋକଲୋଚନକୁ ନ ଆଣି ନିଜ ଅଧୀନରେ ରଖିଥିଲେ। ଏବେ ସେହି ମୂଳ ପାଣ୍ଡୁଲିପି ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ଅଣନାତୁଣୀ ମିନାକ୍ଷୀ ଦତ୍ତଙ୍କ ଅକ୍ତିଆରରେ ତାଙ୍କର କଟକସ୍ଥିତ ବାସଭବନରେ ରଖାଯାଇଛି। କିନ୍ତୁ ‘ସାହିତ୍ୟ ଚର୍ଚ୍ଚା’କୁ ସୂଚନା ମିଳିଛି ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସେହି ପାଣ୍ଡୁଲିପି ଏକାନ୍ତ ଜର୍ଜର ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିଗଲାଣି, ଏବଂ ଏହା ଆଉ ବେଶି ଦିନ ତିଷ୍ଠିବ ନାହିଁ। ତଥାପି ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ଅଣନାତୁଣୀ ତାହାର ପ୍ରକାଶନ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଉନାହାନ୍ତି।
ଏ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଘଟଣାକ୍ରମରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ୨୦୧୯ ମସିହା ବେଳକୁ ମିନାକ୍ଷୀ ଦତ୍ତ ସେହି ମୂଳ ପାଣ୍ଡୁଲିପିଟିକୁ ବର୍ଷୀୟାନ ଭାଷାବିତ୍ ଦେବୀପ୍ରସନ୍ନ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରି ଏହାର ସମ୍ପାଦନା ଓ ଡିଜିଟାଇଜେସନ୍ ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ, ଏବଂ ଏହାର ଖର୍ଚ୍ଚ ତୁଲାଇବା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରାୟ ଏକ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ମଧ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ। ଏଥିସହିତ ସେ ତାଙ୍କୁ ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ଆଉ ଦୁଇଟି ଅପ୍ରକାଶିତ ପୁସ୍ତକ ‘ମହାଭାରତ’ ଓ ‘ଖିଳ ହରିବଂଶ’ର ପାଣ୍ଡୁଲିପି ମଧ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ସମ୍ପାଦନା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଭିଲେଖବିତ୍ ଲଲାଟେନ୍ଦୁ ଦାସ ମହାପାତ୍ର ସହଯୋଗ କରୁଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ପରେ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ପଟ୍ଟନାୟକ ଏଗୁଡ଼ିକର ସମ୍ପାଦନା କରିବା ସହିତ ‘ଆତ୍ମଚରିତ’ ପୁସ୍ତକଟିକୁ ‘ଆମ ଓଡ଼ିଶା’ ସଂସ୍ଥା ଜରିଆରେ ପ୍ରକାଶ କରାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟିତ ଥିବା କଥା ଜାଣିପାରି ମିନାକ୍ଷୀ ଦତ୍ତ ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ ତଳ କୋର୍ଟରେ ଏକ ମାମଲା ଦାୟର କରିଥିଲେ। ଏହା ପୂର୍ବରୁ ନିଖିଳ ମୋହନ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ନିକଟରେ ମଧ୍ୟ ଦେବୀପ୍ରସନ୍ନ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ସୂତ୍ରରୁ ସେହି ପାଣ୍ଡୁଲିପିଟି ପହଞ୍ଚିଥିଲା, ଯାହାର କିଛି ଅଂଶ ସେ ‘ସୃଜନିକା’ର ଓ୍ବେବସାଇଟ୍ରେ ପ୍ରକାଶ କରିଦେଇଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ପରେ ଏଥିନେଇ ବିବାଦ ଦେଖା ଯିବାରୁ ସେ ତାହାକୁ ସେଠାରୁ ହଟାଇ ଦେଇଥିଲେ। ୨୦୨୧ ମସିହାରେ ଏ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଅଦାଲତଙ୍କ ରାୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ଏବଂ ପାଣ୍ଡୁଲିପିଟିକୁ ପ୍ରକାଶ ନ କରି ମୀନାକ୍ଷୀ ଦତ୍ତଙ୍କୁ ତାହା ଫେରସ୍ତ କରିଦେବାପାଇଁ ଦେବୀ ପ୍ରସନ୍ନ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ କଟକର ଜିଲ୍ଲା କୋର୍ଟରେ ଏହି ରାୟର ପୁନର୍ବିଚାର ପାଇଁ ଏକ ମାମଲା ଦାୟର ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଏବେ ବିଚାରାଧୀନ ଅଛି, କିନ୍ତୁ ଏହା ବିଶେଷ ବାଟ ଆଗେଇ ପାରିନାହିଁ।
ବିଶେଷ ସୂତ୍ରରୁ ଜଣାଯାଇଛି, ଏବେ ମୋହିନୀ ମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିବା ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ଆତ୍ମଚରିତଟି ଯେଉଁ ରୂପରେ ବଜାରରେ ଉପଲବ୍ଧ ଅଛି, ସେଥିରେ ମୂଳ ପାଣ୍ଡୁଲିପିର ପ୍ରାୟ ୫୦ ପ୍ରତିଶତ ଭାଗ ସହିତ କୌଣସି ସାମ୍ୟ ନାହିଁ। ବିଶେଷତଃ ଫକୀର ମୋହନଙ୍କ କେନ୍ଦୁଝର ରହଣି ସମୟ ବିଷୟରେ ଥିବା ତଥ୍ୟକୁ କାଣ୍ଟଛାଣ୍ଟ କରାଯାଇଛି। ଫକୀରମୋହନ ନିଜର ଜୀବଦ୍ଦଶାରେ ନିଜ ଜୀବନାନୁଭୂତିକୁ ପ୍ରକୃତରେ କେଉଁ ଭାବରେ ଲେଖିଯାଇଛନ୍ତି ତାହା ଜାଣିବାର ଅଧିକାର ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଅଛି। ଏ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ବିଭାଗ ସେହି ଅପ୍ରକାଶିତ ପାଣ୍ଡୁଲିପିଟିକୁ ନିଜ ଅକ୍ତିଆରକୁ ଆଣି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ବୃହତ୍ତର ହିତ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରକାଶ କରାଇବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୪ ଜୁଲାଇ, ୨୦୨୫)
ରାଜ୍ୟସ୍ତରୀୟ ଜୟନ୍ତୀରେ କଥାକାର କନ୍ହେଇଲାଲଙ୍କ ପ୍ରତି ସାରସ୍ବତ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି
ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ବଳ୍ପ ଜୀବନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ନିଜର ଅମ୍ଳାନ ଛାପ ଛାଡ଼ି ଯାଇଥିବା କଥାକାର କନ୍ହେଇଲାଲ ଦାସଙ୍କର ୭୮ତମ ଜୟନ୍ତୀ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ତଥା ‘କନ୍ହେଇଲାଲ ଦାସ ସ୍ମୃତି ସଂସଦ’ର ମିଳିତ ସହଯୋଗରେ ଜୁନ୍ ୨୫ ତାରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଭୁବନେଶ୍ବରର ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ ଭବନରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଯାଇଛି।
ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ସଚିବ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ହୋତା ନିଜର ସ୍ବାଗତ ଅଭିଭାଷଣରେ କହିଲେ ଯେ କନ୍ହେଇଲାଲ ସବୁବେଳେ ନିଜକୁ ସ୍ବପ୍ନସମ୍ରାଟ ବୋଲି କହୁଥିଲେ। ଅଜସ୍ର ସାହିତ୍ୟିକ ସମ୍ଭାବନା ଥିବା ଏହି ଅନନ୍ୟ ପ୍ରତିଭାଧର ମାତ୍ର ୨୮ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଆମମାନଙ୍କଠାରୁ ଚିର ବିଦାୟ ନେଇଗଲେ। ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥି ବର୍ଷୀୟାନ୍ ସାହିତ୍ୟିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ କହିଲେ ସେ କନ୍ହେଇଙ୍କଠାରୁ ବୟସରେ ବଡ଼; ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ ୧୯୩୩ ମସିହାରେ ଏବଂ କନ୍ହେଇଙ୍କର ୧୯୪୭ ମସିହାରେ। ସେ ସ୍ବାଧୀନତା ପରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ଚିନ୍ତାଧାରା ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଥିଲା, ଯାହା ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହେଉଥିଲା। ସେ ତାଙ୍କ ଯୁଗର ଜଣେ ଦିଗବାରେଣି ଥିଲେ।
ମୁଖ୍ୟ ବକ୍ତା ଅଜୟ ସ୍ବାଇଁ କନ୍ହେଇଙ୍କ ସାରସ୍ବତ ଜୀବନର କେତେକ ସ୍ମୃତିଚାରଣ କରିଥିଲେ। ସେ ମଧ୍ୟ କହିଲେ ଯେ ଜୀବନର ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କନ୍ହେଇ ଅନେକ ଦୁଃଖ ଓ ଯନ୍ତ୍ରଣାର ସାମନା କରିଥିଲେ। ତଥାପି ସେ ନିର୍ଭୟରେ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପକୁ ଗୋଟିଏ ଦିଗ ଦେଇଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ନିଜର ଅଧୁରା ସ୍ବପ୍ନ ନେଇ ସେ ହଠାତ୍ ଚାଲିଗଲେ। ଭୋଗରାଇର ବିଧାୟକ ଗୌତମ ବୁଦ୍ଧ ଦାସ କହିଲେ ଯେ ପିଲାଦିନୁଁ କନ୍ହେଇଲାଲଙ୍କ ରଚନା ପଢ଼ି ସେ ଉଦ୍ବୁଦ୍ଧ ହୋଇଛନ୍ତି। କନ୍ହେଇଙ୍କ ଜୀବଦ୍ଦଶାରେ ତାଙ୍କର ଗୋଟିଏ ମଧ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇନଥିଲା ଏବଂ ସେ କେବଳ ପତ୍ରପତ୍ରିକାରେ ହିଁ ଲେଖୁଥିଲେ। ସମ୍ମାନିତ ଅତିଥି କବୟିତ୍ରୀ ଅପର୍ଣ୍ଣା ମହାନ୍ତି କହିଲେ ଯେ ସାହିତ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ଅସମ୍ଭବ ଦୁଃଖରୁ ମୁକ୍ତି ଦେଇଥିବା କଥା କନ୍ହେଇ ନିଜେ ସ୍ବୀକାର କରିଥିଲେ।
ଏହି ଅବସରରେ ସାହିତ୍ୟିକ ସରୋଜ ବଳଙ୍କୁ ‘କନ୍ହେଇ କଥା ପୁରସ୍କାର’ରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା। କନ୍ହେଇଲାଲ ସ୍ମୃତି ସଂସଦର ସଭାପତି ସୁବାସ ଚନ୍ଦ୍ର ପାତ୍ର, କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ସଭାପତି କୃଷ୍ଣକୁମାର ମହାନ୍ତି, ସମ୍ପାଦକ ଉତ୍କଳ ମହାନ୍ତି ତଥା ସାହିତ୍ୟିକ ସରୋଜ ବଳ ପ୍ରମୁଖ ମଧ୍ୟ ନିଜର ବକ୍ତବ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ସହ-ସମ୍ପାଦକ ସଞ୍ଜୟ କୁମାର ଛୁଆଳସିଂ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଟିର ପରିଚାଳନା କରିଥିଲେ।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୨୫ ଜୁନ୍, ୨୦୨୫)
ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ଯୁବ ଓ ବାଳ ସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ଘୋଷିତ
କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପକ୍ଷରୁ ଜୁନ ୧୮ ତାରିଖ ଦିନ ୨୦୨୫ ମସିହା ପାଇଁ ଯୁବସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ବାଳସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ସମୁଦାୟ ୨୩ଟି ଭାରତୀୟ ଭାଷା ପାଇଁ ଚଳିତବର୍ଷ ଯୁବ ପୁରସ୍କାର ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। କେବଳ ଡୋଗ୍ରି ଭାଷା ପାଇଁ ଏ ବର୍ଷର ଯୁବ ପୁରସ୍କାର ଘୋଷଣା କରାଯାଇନାହିଁ।
ଓଡ଼ିଆ ଯୁବଲେଖକ ସୁବ୍ରତ କୁମାର ସେନାପତିଙ୍କ ଗଳ୍ପ ପୁସ୍ତକ ‘କଦମ୍ବବନ’ ଯୁବ ପୁରସ୍କାର ପାଇବାକୁ ମନୋନୀତ ହୋଇଛି। ଓଡ଼ିଆ ବିଭାଗର ଏହି ଯୁବ ପୁରସ୍କାର ପାଇଁ ବିଚାରକ ମଣ୍ଡଳୀରେ ରହିଥିଲେ ଯଶୋଧାରା ମିଶ୍ର, ରବି ସ୍ୱାଇଁ ଓ ସୁବାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ଶତପଥୀ। ଏହି ପୁରସ୍କାର ସ୍ୱରୂପ ୫୦୦୦୦ ଟଙ୍କା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ।
ସେହିପରି ୨୩ଟି ଭାରତୀୟ ଭାଷା ପାଇଁ ଏ ବର୍ଷର ବାଳସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ବିଶିଷ୍ଟ ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟିକ ରାଜକିଶୋର ପାଢ଼ୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ପୁସ୍ତକ ‘କେତେ ଫୁଲ ଫୁଟିଛି’ ପାଇଁ ଏହି ବାଳସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ। ଏହି ପୁରସ୍କାରର ବିଚାରକ ମଣ୍ଡଳୀରେ ନିଳାଦ୍ରୀ ଭୂଷଣ ହରିଚନ୍ଦନ, ଶକୁନ୍ତଳା ବଳିଆର ସିଂହ ଓ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ନାୟକ ରହିଥିଲେ। ଏହି ପୁରସ୍କାର ସ୍ୱରୂପ ତାଙ୍କୁ ୫୦୦୦୦ ଟଙ୍କା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୧୮ ଜୁନ୍, ୨୦୨୫)
ପ୍ରକାଶିତ ହେବ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ବୈଦେହୀଶ ବିଳାସର ପ୍ରାମାଣିକ ଇଂରାଜୀ ଅନୁବାଦ
ଓଡ଼ିଆ ଜାତି ତଥା ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରେମୀଙ୍କର ଦୀର୍ଘକାଳର ଆକାଂକ୍ଷା – କବିସମ୍ରାଟ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ କୃତ ‘ବୈଦେହୀଶ ବିଳାସ’ର ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଏକ ପ୍ରାମାଣିକ ଅନୁବାଦ, ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ସାର୍ଥକ ହେବାକୁ ଯାଉଛି। ଏହି ଅନୁବାଦ କାର୍ଯ୍ୟଟି ସମ୍ପନ୍ନ କରିଛନ୍ତି ଆମେରିକାସ୍ଥିତ ଉଇସ୍କନ୍ସିନ୍ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ଦ୍ବୟ ଅମ୍ରିତା ଚୌଧୁରୀ ଓ ଉଜାନ୍ ଘୋଷ। ଏହି ମହତ୍ତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅନୁବାଦ-ପରିଯୋଜନାର ଯୋଗସୂତ୍ର ସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି କଲିକତାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିବା ବିଶିଷ୍ଟ ଅନୁବାଦକ କମଳାକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର। ପୁସ୍ତକଟି ଆଉ ମାତ୍ର ମାସକ ମଧ୍ୟରେ ‘ଓ୍ବାଇଡ୍ ଓପନ୍ ଓ୍ବିଣ୍ଡୋ ବୁକ୍ସ’ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ଦ୍ବାରା ଲୋକାର୍ପିତ ହେବ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଛି।
ପ୍ରକାଶ ଅପେକ୍ଷାରେ ଥିବା ଏହି ଅନୁବାଦ ପୁସ୍ତକଟି ଉପରେ ନିଜର ମତ ଦେଇ ଆମେରିକାର ସୁପ୍ରସିଦ୍ଧ ଇଣ୍ଡୋଲୋଜିଷ୍ଟ (ଭାରତବିତ୍) ଓ୍ବେଣ୍ଡି ଡୋନିଗର୍ କହିଛନ୍ତି ଯେ ‘ଏହା ହେଉଛି ଏକ ଅସାମାନ୍ୟ କାବ୍ୟର ଅସାମାନ୍ୟ ଅନୁବାଦ।’ ଏହା ପୂର୍ବରୁ, ଗତ ଶତାବ୍ଦୀର ପଞ୍ଚମ ଦଶନ୍ଧି ବେଳକୁ ଭଞ୍ଜ ସାହିତ୍ୟର ଅଗ୍ରଣୀ ଗବେଷକ ବିଚ୍ଛନ୍ଦ ଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ ବୈଦେହୀଶ ବିଳାସର ଅଳ୍ପ କିଛି ଅଂଶ ଇଂରାଜୀରେ ଅନୁବାଦ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ। ଏବେ ପ୍ରକାଶ ଅପେକ୍ଷାରେ ଥିବା ଅନୁବାଦ ପୁସ୍ତକଟି ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ରଚନା ପ୍ରତି ବୈଶ୍ବିକ ରୁଚି ଜାଗ୍ରତ କରିବାରେ ବିଶେଷ ସହାୟକ ହେବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୫ ଜୁନ୍, ୨୦୨୫)
ଚଳନ୍ତା ରେଳରେ କବିତାପାଠର ଅନନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ: ନେଇଯା’ରେ ରେଳ ମୋତେ
ଜୟପୁର ସାହିତ୍ୟ ପରିଷଦ ଦ୍ବାରା ଆୟୋଜିତ ଚଳନ୍ତା ଟ୍ରେନ୍ ଭିତରେ କବିତା ପାଠର ଏକ ଅନନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମଇ ୨୭ ତାରିଖ ଦିନ ଜୟପୁରରୁ ଜଗଦଳପୁର ଯାଉଥିବା ହୀରାଖଣ୍ଡ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ପୂର୍ବାହ୍ନ ପ୍ରାୟ ୧୧ଟା ସମୟରେ ଜୟପୁର ସହରର ୩୬ ଜଣ ବିଶିଷ୍ଟ କବି ଓ ଲେଖକ ଟ୍ରେନ୍ରେ ଜଗଦଳପୁର ଅଭିମୁଖେ ସେମାନଙ୍କର ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ; ଏବଂ ସେଠାକୁ ଯିବା ଓ ଫେରିବା ଉଭୟ ଅବସରରେ ଟ୍ରେନ ଭିତରେ ହିଁ ସମସ୍ତେ ନିଜର କବିତା ପାଠ କରିଥିଲେ। କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଟିରେ ଭାଗନେଇଥିବା ସମସ୍ତ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଅପୂର୍ବ ଅନୁଭବ ଥିଲା।
ସମସ୍ତେ ଟ୍ରେନ୍ ଯୋଗେ ଯାଇ ଜଗଦଳପୁରଠାରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ସେଠାକାର ଉତ୍କଳ ଭବନଠାରେ ଏକ ସାହିତ୍ୟ ସଭା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ସଭାରେ ସଭାପତିତ୍ବ କରିଥିଲେ ଛତିଶଗଡ଼ର ସୁପରିଣ୍ଟେଣ୍ଡିଂ ଆନ୍ଥ୍ରୋପୋଲୋଜିଷ୍ଟ ପୀୟୂଷ ରଞ୍ଜନ ସାହୁ। ସଭାରେ ଛତିଶଗଡ଼ ଓ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ଦ୍ବୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସାରସ୍ବତ ସମ୍ପର୍କ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଥିଲା। ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସୁଲେଖିକା ଉର୍ମିଳା ଆଚାର୍ଯ୍ୟ, ଜୟପୁର ସାହିତ୍ୟ ପରିଷଦର ସଭାପତି ହରିହର ସୁଧା ପଟ୍ଟନାୟକ, ସମ୍ପାଦକ ନିରଞ୍ଜନ ପାଣିଗ୍ରାହୀ ପ୍ରମୁଖ ମଧ୍ୟ ଉଦ୍ବୋଧନ ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ଅବସରରେ ବିଜୟଲକ୍ଷ୍ମୀ ପାଣିଗ୍ରାହୀଙ୍କ ‘ପରଜାପତି’ ପୁସ୍ତକ ଉନ୍ମୋଚିତ ହୋଇଥିଲା। ପରିଶେଷରେ ଧନ୍ୟବାଦ ଅର୍ପଣ କରିଥିଲେ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଉପସଭାପତି ମଧୁସୂଦନ ମିଶ୍ର।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୨୭ ମଇ, ୨୦୨୫)
ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକ ସମାବେଶ
ମଇ ୨୪ ତାରିଖ ଦିନ ଭୁବନେଶ୍ବରରସ୍ଥିତ ‘ଗୁରୁ କେଳୁଚରଣ ମହାପାତ୍ର ଓଡ଼ିଶୀ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର’ର ସଭାଗାରରେ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପକ୍ଷରୁ ଏକ ଭବ୍ୟ ଯୁବଗାଳ୍ପିକ ସମାବେଶ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଯାଇଛି। ସମଗ୍ର ରାଜ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ ୭୮ ଜଣ ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ନିମନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲେ, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଏଥିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ୫୭ ଜଣ।
ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଦୀପ ପ୍ରଜ୍ଜ୍ବଳନ ପୂର୍ବକ ସମାବେଶର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିବା ପରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ବକ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେ଼ମୀର ସଚିବ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ହୋତା। ଏହି ସମାରୋହର ବିଭିନ୍ନ ଅଧିବେଶନରେ ମିହିର କୁମାର ସାହୁ, ଅରବିନ୍ଦ ରାୟ, ହିରଣ୍ମୟୀ ମିଶ୍ର ଓ ଶରତ ଆତାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ଯୋଗଦେଇ ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକମାନଙ୍କୁ ଅଭିନନ୍ଦନ ଜ୍ଞାପନ କରିଥିଲେ। ପୂର୍ବ ଘୋଷିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅନୁସାରେ ଏହି ଅବସରରେ ଉଦ୍ଘାଟକ ଭାବରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା, ସାହିତ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତି ମନ୍ତ୍ରୀ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ସୂରଜ ତଥା ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥି ଭାବରେ ସୂଚନା ଓ ଲୋକ ସମ୍ପର୍କ ବିଭାଗର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଦେବ ପ୍ରସାଦ ଦାସ ଯୋଗ ଦେବେ ବୋଲି ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଥିଲେ ହେଁ ସେମାନେ ଏହି ଅବସରରେ ଉପସ୍ଥିତ ନ ଥିଲେ। ୫୭ ଜଣ ନିମନ୍ତ୍ରିତ ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକମାନଙ୍କୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ, ଏହି ସମାରୋହର ହଲ୍ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରୋତାମଣ୍ଡଳୀ ମଧ୍ୟରେ ବସିଥିଲେ ମାତ୍ର ୧୦ ଜଣ, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କେତେଜଣ ସାମ୍ବାଦିକ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲେ।
ପ୍ରଥମ ଅଧିବେଶନରେ ‘ଆଜିର ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକର କାନଭାସ୍’ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହାର ସଂଯୋଜନା କରିଥିଲେ ମିୟୋଗ ରଞ୍ଜନ ପାତ୍ର। ଏଥିରେ ୧୨ ଜଣ ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ। ଏହାପରେ କ୍ଷୀରୋଦ ବିଶ୍ବାଳଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସଂଯୋଜିତ ‘ଆମ ଗଳ୍ପର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ’ ଶୀର୍ଷକ ଅଧିବେଶନରେ ଯୋଗଦେଇଥିଲେ ୧୧ ଜଣ ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକ। ୧୩ ଜଣ ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକଙ୍କୁ ନେଇ ଅନୁଷ୍ଠିତ ତୃତୀୟ ଅଧିବେଶନର ବିଷୟ ଥିଲା ‘ସମକାଳୀନ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପରେ ଓଡ଼ିଆପଣ’ ଯାହାର ସଂଯୋଜନା କରିଥିଲେ ସଞ୍ଜୟ ପଣ୍ଡା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅଧିବେଶନ ଆରମ୍ଭ ହେବାର ପୂର୍ବରୁ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ସହ ସଚିଵ ସଞ୍ଜୟ କୁମାର ଛୁଆଳସିଂହ ସମାବେଶକୁ ସମ୍ବୋଧିତ କରିଥିଲେ। ଚତୁର୍ଥ ଅଧିବେଶନର ବିଷୟ ଥିଲା ‘ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପରେ ଅସ୍ମିତାର ଚିତ୍ର ଓ ଚରିତ୍ର ’ ଯେଉଁଥିରେ ୧୧ ଜଣ ଗାଳ୍ପିକ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ। ଏହାର ସଂଯୋଜନା କରିଥିଲେ ଶିବାନନ୍ଦ ବାରିକ। ପଞ୍ଚମ ଅଧିବେଶନରେ ‘ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପର ଧାରାରେ ମୋ ଗଳ୍ପ’ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା। ଏହାକୁ ସଂଯୋଜନା କରିଥିଲେ ବେଦ ପ୍ରକାଶ ନାୟକ। ଏଥିରେ ମଞ୍ଚାସୀନ ଥିଲେ ୧୦ ଜଣ। ଏହି ସମସ୍ତ ଆଲୋଚନା ମଞ୍ଚ ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ଛଳରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା।
ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକଙ୍କର ଏହି ସମାରୋହଟି ୧୯୭୯ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଦ୍ବାରା ସ୍ବର୍ଗତ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟଙ୍କ ସଭାପତିତ୍ବ କାଳରେ କଟକର ଓ୍ବାଇ.ଏମ୍.ସି.ଏ ସଭାଗାରରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ଏକ ତିନିଦିନିଆ ‘ଯୁବ ଗଳ୍ପ ଲେଖକ କର୍ମଶାଳା’ର ସ୍ମୃତି ମନକୁ ଆଣିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଓଡ଼ିଶାର କେତେଜଣ ବରିଷ୍ଠ ଓ ବିଶିଷ୍ଟ ଲେଖକ ଉପସ୍ଥିତ ରହି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ଚୟନିତ ହୋଇଥିବା ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାୟ ୩୦ ଜଣ ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକଙ୍କୁ ତିନି ଦିନ କାଳ ଗହନ ଭାବରେ ତାଲିମ ଦେଇଥିଲେ। ସେଦିନର ତାଲିମପ୍ରାପ୍ତ ସେହି ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକମାନେ ଆଜି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରବୀଣ ଲେଖକ ଭାବରେ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୁପ୍ରତିଷ୍ଠିତ। ଏବେ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଦ୍ବାରା ଯୁବ ଗାଳ୍ପିକଙ୍କୁ ନେଇ ଆୟୋଜିତ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପୂର୍ବର ସେହି କର୍ମଶାଳା ସହ ତୁଳନୀୟ ନ ଥିଲା।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୨୪ ମଇ, ୨୦୨୫)
ବରିଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟିକ ବଳରାମ ଦାସଙ୍କ ମହାପ୍ରୟାଣ
ବର୍ଷୀୟାନ୍ ସାହିତ୍ୟିକ ବଳରାମ ଦାସ ମଇ ୧୨ ତାରିଖ ରାତିରେ ପୁରୀଠାରେ ଶେଷ ନିଃଶ୍ୱାସ ତ୍ୟାଗ କରିଛନ୍ତି। ମୃତ୍ୟୁ ବେଳକୁ ତାଙ୍କୁ ୮୧ ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିଲା। ୧୩ ତାରିଖ ଅପରାହ୍ନରେ ପୁରୀର ସ୍ଵର୍ଗଦ୍ଵାରଠାରେ ତାଙ୍କର ଶେଷ କୃତ୍ୟ ସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି।
ସ୍ବର୍ଗତ ଦାସ ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣ ପଦକ ସହ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଅଧ୍ୟୟନ ସମାପନ କରିଥିଲେ; ଏବଂ ତତ୍ପରେ ଗବେଷଣା କରି ଏମ୍.ଫିଲ୍ ତଥା ପିଏଚ୍.ଡି ଉପାଧି ମଧ୍ୟ ହାସଲ କରିଥିଲେ। ଏହାପରେ ସେ ଓଡ଼ିଆ ବିଭାଗର ଅଧ୍ୟାପକ ଭାବରେ ବିଭିନ୍ନ ଅଗ୍ରଣୀ କଲେଜରେ ଅଧ୍ୟାପନା କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଗବେଷଣା କରି ୬ଜଣ ଗବେଷକ ପିଏଚ.ଡି ତଥା ଜଣେ ଡି.ଲିଟ୍ ଉପାଧି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି।
ତାଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଲିଖିତ ସାହିତ୍ୟ ସମାଲୋଚନାମୂଳକ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ‘ଭଂଜ ସାହିତ୍ୟ ଓ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ (୧୯୮୧) ଓ ‘ଗୀତି କବିତାର ରୂପ ଓ ରୂପାନ୍ତର’ (୧୯୯୨) ଲୋକପ୍ରିୟତା ଅର୍ଜନ କରିଥିଲା। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ସେ ଅନେକ ଗଳ୍ପ, କବିତା ଓ ଅନୁବାଦ ପୁସ୍ତକ ମଧ୍ୟ ରଚନା କରି ଯାଇଛନ୍ତି। ସେ କିଛି ବର୍ଷ ଧରି ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡ଼େମୀର ପୁରସ୍କାର ପାଇଁ ବିଚାରକ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ଦାୟିତ୍ବ ନିର୍ବାହ କରିଥିଲେ।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୧୩ ମଇ, ୨୦୨୫)
ଅପର୍ଣ୍ଣା ମହାନ୍ତି ପାଇଲେ ଏ ବର୍ଷର ବିଷୁବ ପୁରସ୍କାର
ବିଶିଷ୍ଟ କବୟିତ୍ରୀ ତଥା ସାହିତ୍ୟ ସମାଲୋଚକ ଅପର୍ଣ୍ଣା ମହାନ୍ତି ଚଳିତ ବର୍ଷର ବିଷୁବ ପୁରସ୍କାର ପାଇବେ ବୋଲି ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚାର ସମିତି ପକ୍ଷରୁ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ତା’ଙ୍କୁ ଏକ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର ପୁରସ୍କାର ରାଶି ଓ ତାମ୍ରଫଳକ ସହ ପୁରସ୍କୃତ କରାଯିବ।
ଏହା ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରବନ୍ଧ ପାଇଁ ବେଣୂଧର ପାଢ଼ି, କବିତା ପାଇଁ ରଂଜିତା ନାୟକ ଓ ଗଳ୍ପ ପାଇଁ କ୍ଷୀରୋଦ ଦାସଙ୍କୁ ଚଳିତ ବର୍ଷର ଝଙ୍କାର ପୁରସ୍କାରରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯିବ। ଏହି ପୁରସ୍କାର ବାବଦରେ ସେମାନଙ୍କୁ ୨୫ ହଜାର ଟଙ୍କା ଓ ତାମ୍ରଫଳକ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ। ଏହି ଅବସରରେ ବିଶିଷ୍ଟ ଅନୁବାଦିକା କମଳା ଶତପଥୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ‘ଝଙ୍କାର ଅନୁବାଦ ଭାରତୀ’ ପୁରସ୍କାରରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯିବ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ଆସନ୍ତା ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୪ ତାରିଖ ଦିନ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପରିସରରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବାକୁ ଥିବା ବାର୍ଷିକ ସମାବର୍ତ୍ତନ ସମାରୋହରେ ଏହି ପୁରସ୍କାରଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ରହିଛି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୯ ଏପ୍ରିଲ, ୨୦୨୫)
ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମୀର ଅନୁବାଦ ପୁରସ୍କାର ଘୋଷିତ: ମନୋନୀତ ହେଲେ ସୁଭାଷ ଶତପଥୀ
କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମୀ ପକ୍ଷରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ସାତ ତାରିଖ ଦିନ ବିଭିନ୍ନ ଭାଷାର ୨୧ଟି ଅନୁବାଦ ପୁସ୍ତକ ପାଇଁ ମର୍ଯ୍ୟାଦାଜନକ ଅନୁବାଦ ପୁରସ୍କାର ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାରୁ ଅଛନ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଅନୁବାଦକ ସୁଭାଷ ଶତପଥୀ। ମାର୍ଚ୍ଚ ସାତ ତାରିଖ ଦିନ ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମୀର ସଭାପତି ମାଧବ କୌଶିକଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଅକାଦେମୀର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ସମିତି ବୈଠକରେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ସମ୍ପର୍କରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଛି।
ଅନୁବାଦକ ସୁଭାଷ ଶତପଥୀ ‘କୋକିଶିଆଳିର ଏକକ ନୃତ୍ୟ’ ଶୀର୍ଷକ ବିଶିଷ୍ଟ ଇଂରାଜୀ ଲେଖକ ରସ୍କିନ୍ ବଣ୍ଡ୍ଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀର ଅନୁବାଦ ପାଇଁ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପାଇବେ। ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସ୍ତରରେ ଓଡ଼ିଆ ବିଭାଗର ସମୁଦାୟ ୧୦ଟି ଅନୁବାଦ ପୁସ୍ତକକୁ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପାଇଁ ‘ସର୍ଟଲିଷ୍ଟ’ କରାଯାଇଥିଲା ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଛି। ଓଡ଼ିଆ ବିଭାଗର ଏହି ପୁରସ୍କାର ନିର୍ଣ୍ଣୟ ପାଇଁ ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମୀ ପକ୍ଷରୁ ଗଠିତ ବିଚାରକ ମଣ୍ଡଳୀରେ ଥିଲେ ଅମରେଶ ପଟ୍ଟନାୟକ, ପ୍ରବାସିନୀ ମହାକୁଡ଼ ଓ ମୋନାଲିସା ଜେନା। ଏହି ପୁରସ୍କାରର ଘୋଷଣାଟି ଶୁଣିବା ପରେ ‘ସାହିତ୍ୟ ଚର୍ଚ୍ଚା’କୁ ନିଜର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦେଇ ସୁଭାଷ ଶତପଥୀ କହିଛନ୍ତି, “ଏହା ମୋ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଖୁସିର କଥା।” ରସ୍କିନ୍ ବଣ୍ଡ୍ଙ୍କ ପୁସ୍ତକକୁ ସେ କାହିଁକି ଅନୁବାଦ ପାଇଁ ବାଛିଲେ, ବୋଲି ଏକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତରରେ ସେ କହିଲେ ଯେ, ଭାରତରେ ଯେତେ ଲୋକପ୍ରିୟ ଲେଖକ ଅଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯିଏ ସବୁ ବର୍ଗର ପାଠକଙ୍କ ପାଖରେ ଗ୍ରହଣୀୟ ହୋଇପାରିଛନ୍ତି; ଏବଂ ଆର.କେ ନାରାୟଣଙ୍କ ପରେ ଯଦି କାହାର ନାମ ଆସେ, ସେ ହେଉଛନ୍ତି ରସ୍କିନ ବଣ୍ଡ। ପ୍ରକାଶ ଥାଉ କି ସୁଭାଷ ଶତପଥୀ ବାଣୀବିହାରର ଇଂରାଜୀ ବିଭାଗରୁ ୧୯୮୩ ମସିହାରେ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଉପାଧି ହାସଲ କରିଥିଲେ; ଏବଂ ସେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୈନିକ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ‘ପ୍ରମେୟ’ରେ ଫିଚର୍ ସମ୍ପାଦକ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଅଛନ୍ତି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୭ ମାର୍ଚ୍ଚ, ୨୦୨୫)
ଦେଶର ଶହେଟି ଚୟନିତ ଗଳ୍ପର ତାଲିକାରେ ସର୍ବାଗ୍ରେ ସ୍ଥାନିତ ହେଲା ‘ରେବତୀ’
ଜାତୀୟ ସ୍ତରର ସୁବିଦିତ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ‘ଆଲେଫ୍ ବୁକ୍ କମ୍ପାନୀ’ ଦ୍ବାରା ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ନେଇ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ୟରେ ରଚିତ ବିଭିନ୍ନ ଭାଷାର ୧୦୦ଟି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗଳ୍ପ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଅନୂଦିତ ହୋଇ ‘ଓ୍ବାନ୍ ହଣ୍ଡ୍ରେଡ୍ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଷ୍ଟୋରୀଜ୍’ ନାମରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି। ଏହାର ସମ୍ପାଦନା କରିଛନ୍ତି ଏ .ଜେ.ଟମାସ୍ ଏବଂ ଅଗ୍ରଲେଖ ଲେଖିଛନ୍ତି ରସ୍କିନ୍ ବଣ୍ଡ୍ । ଏହି ସଂକଳନରେ ଥିବା ୧୦୦ଟି ଗଳ୍ପର ସୂଚୀରେ ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ କାଳଜୟୀ ଗଳ୍ପ ‘ରେବତୀ’ ସର୍ବାଗ୍ରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବା ବେଳେ ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁର, ପ୍ରମଥ ଚୌଧୁରୀ, ଶରତ ଚନ୍ଦ୍ର ଚାଟାର୍ଜୀ ଓ ମୁନ୍ସି ପ୍ରେମଚାନ୍ଦଙ୍କ ଭଳି ସ୍ବନାମଧନ୍ୟ ଲେଖକମାନଙ୍କ ଗଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ତାହାର ତଳକୁ ସ୍ଥାନିତ କରାଯାଇଛି। ପ୍ରକାଶକଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଆମାଜନ୍ରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଏକ ଟିପ୍ପଣୀରେ ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କ ସହ ଫକୀରମୋହନଙ୍କୁ ସାରସ୍ବତ ଦିଗ୍ଗଜ (ଲିଟାରାରୀ ଜାଏଣ୍ଟ୍) ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି। ବିଭିନ୍ନ ଭାରତୀୟ ଭାଷାକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ବ କରୁଥିବା ଏହି ସଂକଳନର ଗଳ୍ପ ତାଲିକାରେ ପ୍ରଥିତଯଶା ଓଡ଼ିଆ କଥାକାର ମନୋଜ ଦାସଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଗଳ୍ପ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଛି।
ପୁସ୍ତକଟିରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିବା ‘ରେବତୀ’ ଗଳ୍ପଟିକୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରୁ ଇଂରାଜୀକୁ ଅନୁବାଦ କରିଛନ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଅନୁବାଦକ ତ୍ରୟ ଲୀଳାବତୀ ମହାପାତ୍ର, ପଲ୍ ପିଅର୍ ଓ କମଳାକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର। ଏହି ବହିଟି ଏ ଯାବତ୍ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବା ଏହି ସ୍ତରୀୟ ସର୍ବବୃହତ ତଥା ଏକ ମର୍ଯ୍ୟାଦାଜନକ ସଂକଳନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ଫକୀରମୋହନଙ୍କୁ ବିଶ୍ବସାହିତ୍ୟର ପ୍ରେକ୍ଷାପଟରେ ଆହୁରି ଅଧିକ ସୁବିଦିତ କରାଇପାରିବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଏ।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୪ ମାର୍ଚ୍ଚ, ୨୦୨୫)
ସୁପରିଚିତ ସାହିତ୍ୟସାଧକ ମହମ୍ମଦ ଆୟୁବ କାବୁଲିଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ
ସୁପରିଚିତ ସାହିତ୍ୟସାଧକ ମହମ୍ମଦ ଆୟୁବ ‘କାବୁଲି’ଙ୍କ ଫେବ୍ରୁଆରି ୨୭ ତାରିଖ ଦିନ କଟକଠାରେ ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଯାଇଛି। ମୃତ୍ୟୁ ବେଳକୁ ତାଙ୍କୁ ୬୦ ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିଲା।
ମହମ୍ମଦ ଆୟୁବ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟରେ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଶିକ୍ଷା ସମାପନ କରିବା ପରେ ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ପି.ଏଚ.ଡି ଉପାଧି ଲାଭ କରିଥିଲେ। ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ବହୁ କବିତା, ପ୍ରବନ୍ଧ, ଗଳ୍ପ ଓ ଗଜଲ୍ ରଚନା କରିଯାଇଛନ୍ତି। ତାଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଣୀତ ‘ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ମୁସଲମାନ ସାରସ୍ବତ ସାଧକ’ ନାମକ ଗ୍ରନ୍ଥଟି ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ଓ ସମାଲୋଚନା ସାହିତ୍ୟକୁ ଏକ ଅମୂଲ୍ୟ ଅବଦାନ। ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ‘ସ୍ମୃତି ଲହରୀ’, ‘ଓଡ଼ିଆ ଗଜଲ୍ର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଇତିହାସ’, ଓ ‘ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ମୁସଲମାନ ସୃଷ୍ଟି ଆଲୋଚନା’ ଆଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ତାଙ୍କ ମହାପ୍ରୟାଣର କିଛି ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ‘ସାହିତ୍ୟ ଚର୍ଚ୍ଚା’ ପତ୍ରିକାର ଆଗାମୀ ସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହେବାକୁ ଥିବା ଡ. ପ୍ରତୀଚୀ ନନ୍ଦଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଲିଖିତ ‘ଇସଲାମ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀ ସ୍ରଷ୍ଟାଙ୍କ କଲମରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ’ ଶୀର୍ଷକ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ନିଜର ସାହିତ୍ୟକୃତି ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ମହମ୍ମଦ ଆୟୁବ କାବୁଲି ପୂର୍ଣ୍ଣ ସହଯୋଗ କରିଥିଲେ। ସେ କଟକ ମହାନଗର ନିଗମର ଜଣେ କର୍ପୋରେଟର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୨୭ ଫେବ୍ରୁଆରି, ୨୦୨୫)
ରାଜଧାନୀର ଅକ୍ଷରଭୂମିରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ଖତେଇ ହେଉଛି ଏକ ବିକୃତ ଅକ୍ଷର
ଗତ ବର୍ଷ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ‘ବିଶ୍ବ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସମ୍ମିଳନୀ’ ଉପଲକ୍ଷେ ଭୁବନେଶ୍ବରର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳରେ କୋଟି କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ‘ଅକ୍ଷରଭୂମି’, ଯେଉଁଠାରେ କେତୋଟି ପଥର ଫଳକରେ ଓଡ଼ିଆ ବର୍ଣ୍ଣମାଳାକୁ ଖୋଦେଇ କରାଯାଇଛି ମାତ୍ର। ସତେ ଯେମିତି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଅଚିରେ ଲୋପ ପାଇଯିବ, ଏହି ଦୁରାଶାର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ ସେକାଳର ସରକାର ଓଡ଼ିଆ ଅକ୍ଷରମାଳାକୁ ଏକ ମ୍ୟୁଜିଅମ୍ର ବସ୍ତୁ ଭାବରେ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ଗଢ଼ିଥିଲେ ଏହି ଅକ୍ଷରଭୂମି। କିନ୍ତୁ ଏଥିରେ ଥିବା ଅକ୍ଷରମାଳାରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ୡ ବର୍ଣ୍ଣଟିକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଖାମଖିଆଲି ଭାବରେ ବିକୃତ କରି ଲେଖାଯାଇଥିବା ଦେଖାଯାଇଥିଲା। ସେବେଠାରୁ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବର୍ଷାଧିକ କାଳ ବିତିଯାଇଥିଲେ ହେଁ, ନା ସେବର ସରକାର, ନା ଏବର ସରକାର, ଏହାକୁ ସଂଶୋଧନ କରିବା ପାଇଁ କେହି ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଉନାହାନ୍ତି।
ଗତ ଫେବ୍ରୁଆରି ଦୁଇ ତାରିଖ ଦିନ ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମୋହନ ଚରଣ ମାଝୀ ଉନ୍ମୋଚନ କରିଛନ୍ତି ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପ୍ରକାଶିତ ମଧୁସୂଦନ ରାଓଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣବୋଧର ସଂଶୋଧିତ ପୁନଃମୁଦ୍ରଣ। ଏଥିରେ ମୂଳ ବର୍ଣ୍ଣବୋଧରେ ଥିବା ଅନୁସାରେ ୡ ବର୍ଣ୍ଣର ଉପଯୁକ୍ତ ରୂପକୁ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଛି। କିନ୍ତୁ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସ୍ଥାପିତ ଅକ୍ଷରଭୂମିରେ ଏହି ବର୍ଣ୍ଣର ଗୋଟିଏ ରୂପ ଓ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ମୁଦ୍ରିତ ବର୍ଣ୍ଣବୋଧରେ ଏଥିର ଆରେକ ରୂପ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବାରୁ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି। ଯେମିତି ମନେହେଉଛି, ଅକ୍ଷରଭୂମିରେ ଥିବା ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ୡ ଅକ୍ଷରଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ଖତେଇ ହେଉଛି। ପ୍ରକାଶଥାଉକି ଯଦିଓ ଆଜିକାଲିର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଏହି ୡ ବର୍ଣ୍ଣର ବିଶେଷ ପ୍ରୟୋଗ ନାହିଁ, ପୂର୍ବକାଳୀନ ଅନେକ ଅକ୍ଷରଶିକ୍ଷା ବହିରେ ଏହାକୁ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଛି; ଏବଂ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ମଧ୍ୟ ନିଜର ନବ ପ୍ରକାଶିତ ବହିରେ ଏହାର ଅନୁସରଣ କରିଛନ୍ତି। ଏପରିକି ୨୦୧୪ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ନିକଟରେ ଦାଖଲ କରାଯାଇଥିବା ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଯେଉଁ ଦସ୍ତାବେଜ ବଳରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ମାନ୍ୟତା ମିଳିଲା, ସେଥିରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଓଡ଼ିଆ ବର୍ଣ୍ଣମାଳାର ତାଲିକାରେ ମଧ୍ୟ ୡ ବର୍ଣ୍ଣଟି ଅଛି। ଅଥଚ ଅକ୍ଷରଭୂମିରେ ଥିବା ସେହି ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ବର୍ଣ୍ଣଟିକୁ ସୁଧାରିବା ପାଇଁ ସରକାର କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ନ ନେବା ପରିତାପର ବିଷୟ। ଏପରିକି ପୂର୍ବର ବି.ଜେ.ଡ଼ି ସରକାର ବିଶ୍ବ ଓଡ଼ିଆ ସମ୍ମିଳନୀ ଉପଲକ୍ଷେ ଜଣେ ଘରୋଇ ପ୍ରକାଶକଙ୍କ ସହଭାଗିତାରେ ଯେଉଁ କଫି-ଟେବୁଲ୍ ବହି ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ସେଥିରେ ଥିବା ଅକ୍ଷର ଭୂମିର ଫଳକର ଯେଉଁ ଧାଡ଼ିରେ ଏହି ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ୡ ବର୍ଣ୍ଣଟି ଅଛି, ତାହାକୁ ଲୁଚାଇବା ପାଇଁ ଚତୁରତାର ସହ ସେହି ଧାଡ଼ିଟିକୁ ଲିଭାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ତାହାର ଅନୁରୂପ ଏବର ସରକାର ମଧ୍ୟ ଏହି ତ୍ରୁଟିଟି ଦେଖିନଥିବାର ଅଭିନୟ କରୁଛନ୍ତି। ଏବେ ସେହି ଅକ୍ଷରଭୂମି ସନ୍ନିକଟ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ଜମିରେ ଏକ ବିରାଟ ‘ଓଡ଼ିଆ ଅସ୍ମିତା ଭବନ’ ନିର୍ମାଣର ଯୋଜନା ଚାଲିଛି। ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ ହୋଇଗଲେ ବିଶ୍ବର ବିଭିନ୍ନ ଅନୁକୋଣରୁ ଆସିବାକୁ ଥିବା ଅସଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶକମାନଙ୍କ ସାମନାରେ ଓଡ଼ିଆ ଅସ୍ମିତାର କି ଯେ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେବ ତାହା ଅନୁମାନ କରାଯାଇପାରେ। ଯେଉଁ ଜାତି ନିଜର ବର୍ଣ୍ଣମାଳାକୁ ସମ୍ମାନ କରି ଜାଣେନାହିଁ ତାହାର ଅସ୍ମିତାର ସ୍ତର ବିଷୟରେ ବିଶ୍ବର ଜନମାନସରେ କି ଧାରଣା ହେବ?
ଏଣେ ରାଜ୍ୟର ଅସଂଖ୍ୟ ଭାଷାବିତ୍ ଓ ଗଣମାଧ୍ୟମ ମଧ୍ୟ ଏ ବିଷୟରେ ନିରବତା ଅବଲମ୍ବନ କରୁଛନ୍ତି; ଯେମିତିକି ହିନିମାନିଆ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଟିର ନିଜର ବୋଲି କେହି ନାହିଁ ଏବଂ ତା’କୁ ଯିଏ ଯେମିତି ଚାହିଁବେ ଦୁର୍ବ୍ୟବହାର କରିପାରିବେ। ଅବଶ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ କେବଳ ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ବୈଷ୍ଣବ ଚରଣ ମହାନ୍ତି ତାଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଭିଡିଓ ଓ ଲେଖା ମାଧ୍ୟମରେ ଏହା ବିରୋଧରେ ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରୁଛନ୍ତି।
(ପ୍ରକାଶିତ: ୫ ଫେବ୍ରୁଆରି, ୨୦୨୫)